kolokwium 2 - układ nerwowy

układ nerwowy - funkcja

kontroluje działanie wszystkich narządów

jakie zdolności posiada układ nerwowy?

odbierania, integrowania i przekazywania do unerwianych narządów informacji pochodzących ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego

potencjał czynnościowy - co to?

miejscowa zmiana potencjału błony polegająca na depolaryzacji, następnie jej repolaryzacji i hiperpolaryzacji

co jest warunkiem powstania impulsu nerwowego w neuronie?

częściowe zdepolaryzowanie błony neuronu (depolaryzacja progowa), które prowadzi do powstania potencjału czynnościowego o maksymalnej, bez względu na wielkość bodźca, amplitudzie

w jaki sposób przewodzone są potencjały czynnościowe w neuronach?

na drodze elektrycznej

od czego zależy szybkość przewodzenia potencjałów czynnościowych?

od grubości włókien i obecności osłonek mielinowych

na jakiej drodze przenoszone są potencjały czynnościowe na kolejne neurony lub unerwiane narządy?

na drodze chemicznej

jakimi neuronami przewodzone są informacje do centralnego układu nerwowego (rdzeń kręgowy i mózg)?

neuronami czuciowymi

jakimi neuronami przewodzone są informacje z centralnego układu nerwowego do unerwianych narządów?

neuronami ruchowymi

jak przebiegają włókna neuronów czuciowych i ruchowych?

najczęsciej łącznie, tworząc parzyste nerwy mózgowe i rdzeniowe, budujące część obwodową układu nerwowego

jak nazywamy centralną część komórki nerwowej?

ciało komórki

jakie wypustki odchodzą od ciała komórki neuronu?

dendryty i aksony

dendryty - co to?

dendryty są rozgałęzionymi, grubymi wypustkami komórki, które zbierają informacje i przekazują impulsy nerwowe do ciała komórki

akson - co to?

Akson jest pojedynczym włóknem, które przenosi impulsy nerwowe od ciała komórki do innego neuronu, mięśnia lub gruczołu.

czym jest nerw?

wiązką aksonów

jakie komórki wytwarzają osłonkę mielinową?

komórki glejowe

jak nazywa się włókna pokryte osłonką mielinową?

włókna rdzenne

jak nazywa się włókna niepokryte osłonką mielinową?

włókna bezrdzenne

jaka jest funkcja osłonki mielinowej?

przyspiesza prędkość transmisji impulsu nerwowego, izoluje go, chroni przed urazami oraz wspomaga jego regenerację, jeśli ulegnie on uszkodzeniu

przewężenia Raniviera - co to?

są to miejsca we włóknach (występujące co 1mm) pozbawione osłonki mielinowej

jaka jest funkcja przewężeń Raniviera?

dzięki nim budowie impuls nerwowy rozchodzi się w sposób skokowy od jednego przewężenia do następnego, a prędkość przenoszenia impulsu jest szybsza niż we włóknach bezrdzennych

gdzie najczęściej powstają potencjały czynnościowe?

we wzgórku aksonu

czym charakteryzuje się wzgórek aksonu?

kanały sodowe są tam rozmieszczone z największą gęstością

jakie struktury zbierają informacje o zmianach zachodzących w środowisku zewnętrznym i wewnętrznym?

receptory czuciowe (swoiste struktury lub wyspecjalizowane komórki)

receptory czuciowe - podział ze względu na miejsce bodźca

eksternreceptory, interoreceptory

eksteroreceptory - co to?

receptory zewnętrzne (na powierzchni ciała)

interoreceptory - co to?

receptory wewnętrzne (odbierają bodźce pochodzące z organizmu)

receptory czuciowe - podział ze względu na typ bodźca

mechanoreceptory, termoreceptory, nocyreceptory, chemoreceptory, receptory elektromagnetyczne

mechanoreceptory - typ bodźca

dotyk, ucisk

termoreceptory - typ bodźca

temperatura

nocyreceptory - typ bodźca

receptory uszkodzeniowe - ból

chemoreceptory - typ bodźca

zmiana czynników chemicznych

jak powstaje impuls nerwowy w receptorze?

rReceptory przetwarzają energię działających na nie bodźców w energię swoistych sygnałów

co dzieje się z zakodowaną w impulsach nerwowych informacją czuciową?

jest przekazywana ośrodkowemu układowi nerwowemu, po jej odpowiednim przetworzeniu przekazywana jest odpowiednim narządom wykonawczym – efektorom (np. mięśnie, gruczoły) doprowadzając do wystąpienia właściwych reakcji

jakie komórki tworzą kanały komunikacyjne między receptorami a efektorami?

komórki nerwowe

neuron - definicja

podstawowa jednostka strukturalna, czynnościowa i troficzna układu nerwowego wszystkich zwierząt wielokomórkowych, wyspecjalizowana morfologicznie i fizjologicznie do przekazywania i integracji otrzymywanej informacji

z czego składa się neuron?

z ciała komórki, dendrytów i aksonu

dendryty - co to?

elementy wejścia neuronu, ich zakończenia, zwane receptorami, są predysponowane do generowania impulsów

akson - inna nazwa

neuryt

akson - co to?

główna droga przewodzenia informacji między komórkami nerwowymi i (lub) komunikowania się z komórkami (tkankami) efektorowymi

synapsa - definicja

miejsce maksymalnego zbliżenia (styku) i czynnościowego kontaktu zakończenia aksonu jednej komórki nerwowej z błoną komórkową neuronów następnych lub z błoną komórek narządu wykonawczego (mięśnia czy gruczołu)

rodzaje synaps

nerwowo-nerwowe, nerwowo-mięśniowe, nerwowo-gruczołowe

w jaki sposób synapsa przenosi informację?

poprzez wydzielanie na zakończeniu aksonu substancji chemicznych zwanych miediatorami (np. acetylocholina)

jakie części można wyróżnić w synapsie?

część presynaptyczną (przedsynaptyczną), szczelinę synaptyczną, część postsynaptyczną (zasynaptyczną)

część presynaptyczna (przedsynaptyczna) - co to?

zakończenie aksonu doprowadzające impulsy, mające zwykle kształt kolbki, pokrytej błoną presynaptyczną; w kolbce znajdują się mitochondria i drobne pęcherzyki synaptyczne magazynujące mediatory synaptyczne (przekaźniki, transmitery, neuroprzekaźniki)

szczelina synaptyczna - co to?

przestrzeń, w której znajdują się wolne jony Ca+², a także różne enzymy

część postsynaptyczna (zasynaptyczna) - co to?

część błony komórki odbiorczej (nerwowej, mięśniowej, gruczołowej) leżąca naprzeciw presynaptycznego zakończenia aksonu (błona subsynaptyczna), znajdują się tam kanały jonowe oraz swoiste, chemiczne struktury białkowe - błonowe receptory molekularne

co się dzieje, gdy impuls nerwowy osiągnie zakończenie presynaptyczne?

uwalnia on z pęcherzyków, przy udziale wnikających ze szczeliny wolnych jonów Ca+2, cząsteczki mediatora, które przez otwory w błonie presynaptycznej dostają się do szczeliny synaptycznej i reagując z receptorami błony subsynaptycznej

co się dzieje po reakcji mediatora z receptorami błony subsynaptycznej?

mediator wywołuje w niej zmiany przepuszczalności jonowej i zamiany potencjału spoczynkowego

do czego prowadzi zmiana potencjału spoczynkowego błony subsynaptycznej pod wpływem mediatora?

do powstania potencjałów postsynaptycznych

mediator - inne nazwy

neuroprzekaźnik, neurotransmiter, neuromediator

jakie potencjały elektryczne wykazuje błona aksonu?

zewnętrzna powierzchnia: potencjał elektryczny dodatni; wewnętrzna powierzchnia: potencjał elektryczny ujemny

co można powiedzieć o błonie aksonu?

jest spolaryzowana

potencjał spoczynkowy - charakterystyka

jest zawsze ujemny, a jego wielkość wewnątrz aksonu wynosi kilkadziesiąt miliwoltów

pompa sodowo-potasowa - co to?

układ wymieniający jony sodowe i potasowe wbrew gradientowi stężeń

pompa sodowo-potasowa - jak działa?

jony Na+ przenosi na zewnątrz komórki, a jony K+ do wnętrza komórki

po co jest pompa sodowo-potasowa?

przyczyniając się do utrzymania istniejącej różnicy stężeń jonów Na+ i K+ po obu stronach błony pośredniczy w utrzymaniu stałego spoczynkowego potencjału błonowego

dzięki czemu utrzymuje się stały potencjał spoczynkowy?

różnicy stężeń jonów Na+ i K+; selektywnej przepuszczalności błony dla jonów Na+ i K+; czynnemu transportowi jonów Na+ i K+ przez błonę przeciwnie do gradientu stężeń

czym jest potencjał czynnościowy?

okresowe zmiany potencjału spoczynkowego powstające podczas odbieranie, integrowania i przekazywania przez komórki nerwowe informacji

rodzaje zmiany potencjału błonowego

depolaryzacja, hiperpolaryzacja

depolaryzacja - co to?

potencjał może się zmniejszać, stając się w komórce mniej ujemny niż potencjał spoczynkowy; depolaryzacja wywołuje powstawanie stanu pobudzenia; trwa krótko a spoczynkowy potencjał błonowy wraca do poziomu wyjściowego wskutek repolaryzacji

hiperpolaryzacja - co to?

potencjał może się zwiększać, stając się jeszcze bardziej ujemny; hiperpolaryzacja wywołuje powstawanie stanu hamowania

rodzaje generowanych w komórkach potencjałów

potencjały stopniowe (podprogowe, lokalne), potencjały czynnościowe

refrakcja bezwzględna - co to?

okres po wyzwoleniu potencjału czynnościowego, w trakcie którego nie może powstać kolejny potencjał czynnościowy, ponieważ błona neutronu traci przejściowo swoją pobudliwość

refrakcja względna - co to?

okres, w którym pobudliwość błony komórkowej stopniowo wraca, ale wywołane pobudzenia w tym okresie wymaga bodźca nadprogowego; odpowiada końcowemu okresowi repolaryzacji, następuje po przekroczeniu przez repolaryzację poziomu potencjału progowego

fala repolaryzacji - kierunek przemieszczania się

od dendrytu do końca aksonu (dendryt -> ciało komórki -> akson)

Co dzieje się z jonami w trakcie depolaryzacji?

jony K+ przesuwają się na zewnątrz, a jony Na+ do wnętrza komórki

lokalna depolaryzacja podprogowa - wartości

od -70 do -50mV

szczerząca się depolaryzacja czynnościowa - wartości

-50 do +30mV

repolaryzacja - wartości

od +30 do -70mV

hiperpolaryzacja - wartości

od -70 do -100mV

wartość potencjału zerowego

0 mV

wartość potencjału progowego

-50mV

wartość spoczynkowego potencjału błonowego

-70mV

potencjały stopniowe (progowe, lokalne) - na jakie odległości przenoszą informacje?

są bardzo ważne w sygnalizacji na mniejsze odległości

potencjały stopniowe (podprogowe, lokalne) - przez jaki bodziec są wywoływane?

przez bodziec podprogowy

potencjały stopniowe (podprogowe, lokalne) - czym są?

są lokalnymi, ograniczonymi zmianami potencjału bonowego o charakterze depolaryzacyjnym lub hiperpolaryzacyjnym; wywołują powstawanie słabych, lokalnych prądów jonowych, które szerząc się zwiększają lub zmniejszają pobudliwość neuronu

do czego przyczyniają się potencjały stopniowe (podprogowe, lokalne)?

sumujące się potencjały stopniowane przyczyniają się do inicjacji potencjałów czynnościowych w obrębie początkowego odcinka aksonu, odgrywają więc role w przekazywaniu informacji przez komórki nerwowe

potencjały stopniowe (podprogowe, lokalne) - amplituda

może być różna zależnie od siły działającego bodźca

potencjały czynnościowe - inna nazwa

impulsy nerwowe

potencjały czynnościowe - na jakie odległości przenoszą informacje?

są sygnałami przenoszącymi informacje na znaczne odległości; za ich pośrednictwem przenoszona jest informacja wzdłuż aksonu lub z komórki nerwowej na inne komórki

potencjały czynnościowe - jak powstają?

powstają w błonie aksonów pod wpływem działania bodźców progowych i wyższych, w wyniku nagłych, krótkotrwałych, odwracalnych zmian potencjału spoczynkowego

potencjały czynnościowe - amplituda

wszystkie bodźce osiągające wartość progową lub przewyższające ją wywołują powstawanie potencjału czynnościowego o stałej wielkości, czyli amplitudzie

potencjał czynnościowy - powstawanie

potencjał czynnościowy jest wynikiem dyfuzji jonów Na+ i K+ zgodnie z gradientem ich stężeń i powstaje na skutek nagłych zmian w przepuszczalności błony aksonu dla tych jonów po zadziałaniu skutecznego bodźca

lidokaina - co to?

substancja blokująca odczuwanie bólu; jej działanie jest odwracalne; jest używana do znieczuleń stomatologicznych

tetrodotoksyna (TTX) - co to?

substancja kumulująca się w rozdymce (fugu), pobierana z pokarmem i odkładana we wnętrznościach i ikrze; powoduje uduszenie przez porażenie nerwów przy zachowaniu pełnej świadomości; ma działanie nieodwracalne

jak działa tetrodotoksyna (TTX)?

blokuje przewodzenie impulsu przez blokowanie kanałów sodowych