słowniczek

historia

dzieje ludzkości i dyscyplina naukowa zajmująca się ich poznaniem

era

długi okres w dziejach ludzkości zapoczątkowany ważnym wydarzeniem

historiografia

prace historyczne

millenium

tysiąclecie

wiek

100 lat

źródło historyczne

celowe lub przypadkowe ślady pozostawione przez człowieka

źródła historyczne materialne pisane

konstytucja, kodeks, testament

źródła materialne niepisane

zbroja, ubrania, budowle, naczynia

źródła materialne opisowe

kroniki, pamiętniki, listy

źródła niematerialne

obyczaje, tradycja, opowieści

imperium

rozległe terytorialne państwo zamieszkiwane przez ludy różnych kultur

politeizm

wiara w wielu bogów

monoteizm

wiara w jednego boga

system irygacyjny

system kanałów i tam doprowadzających lub odprowadzających jej nadmiar po wylewie

dynastia

rodzina panującą, w ktorej władza przechodzi z ojca na syna

tora

Pięcioksiąg Mojżeszowy, ksiega historyczna

dekalog

10 przykazań bozych

diaspora

rozproszenie narodu żydowskiego

holokaust

eksterminacja (wyniszczenie) narodu żydowskiego w czasie II wojny światowej przez III Rzeszę niemiecka

talmut

komenatrze do Tory, prawo żydowskie

synagoga

dom modlitwy żydowskiej

kirkut

cmentarz żydowski

macewa

pomnik żydowski

menora

7ramienny świecznik żydowski (symbol ruchu żydowskiego)

polis

miasta-państwa starożytnej Grecji

heliada

starożytna grecja

hellenowie

starożytni Grecy

metropolia

państwo, ktore zaklada kolonie

akropol

wzgórze dominujące nad greckim polis

agora

centralny plac, rynek w greckim polis

apella

zgromadzenie ludowe w sparcie

symmachia

sojusz polityczno-wojskowy w starożytnej Grecji np. Związek Penopoleski (Sparta), morski (Ateny)

diarchia

rządy dwóch królów, np w Sparcie

heloci

niewolnicy państwowi w Sparcie

Wielka rhetra

dokument zawierający prawa Sparty spisany przez Likurga

partenon

świątynia bogini Ateny na Akropolu

panteon

świątynia wszystkich bogów w Rzymie

tragediopisarze greccy

Ajschylos, Sofokles, Eurypides

komediopisarz grecki

Arystofanes

rzeźbiarze greccy

Fidiasz, Poliklet, Myron

kontrapost

zasada kanonu sztuki greckiej stosowana w rzezbie i malarstwie; jeśli postac ma wyprostowana noge to przeciwległa ręka jest zgięta i na odwrót

zoomorfizm

przypisywanie cech zwierzęcych bogom, np. egipskim

antropomorfizacja

przypisywanie cech ludzkich bogom

kultura hellenistczna

kultura powstała po podbojach Aleksandra Wielkiego, z połączenia kultury greckiej z kulturami wschodu

diadochowie

dowódcy wojskowi Aleksandra Macedońskiego, twórcy państw hellenistycznych

Cursus honorum

ustawa regulująca w republice rzymskiej kolejności obejmowania rządów

pax romanum

pokój rzymski

romanizacja

upowszechnianie kultury rzymskiej

limes

granica imperium rzymskiego

tetrarchia

system rządów oparty na władzy czterech, wprowadzony stopniowo przez cesarza Dioklecjana od 286 r., w jednym czasie panowalo 4 władców niższej rangi z tytułem cesarza

forum

rynek rzymski

akwedukt

rzymski wodociąg naziemny

termy

rzymskie łaźnie publiczne

sobór

zjazd duchowieństwa obradujący nad najważniejszymi sytuacjami kościoła

synot

miejscowy zjazd biskupów

latyfundium

wielki majątek miejski

regalia

przywilej monarchii

cezaropapizm

władza cesarska dominuje nad władza papieską

symonia

sprzedawanie godności kościelnej

neopotyzm

obsadzenie stanowisk członkami rodziny lub bliskimi

nikolaizm

łamanie zasad celibatu

konklawa

zbiór książąt kościelnych (kardynałów) wybierających papieża

anatema (ekskomunika)

klątwa kościelna, wyłączenie z poza życia Kościoła

szamanizm

system wierzeń religijnych zakładający istnienie niewidzialnego świata duchów, ktore silnie oddziałowuja na świat widziany. szczególną rolę odgrywa szaman, ktory ma kontakt ze światem duchów

monarchia stanowa

ustrój polityczny charakterystyczny dla późnego średniowiecza powstały dzięki wyodrębnieniu się grup społecznych nazywanych stanami. W państwach, w których panowała władzę monarchy stopniowo ograniczano na rzecz 2 stanów: rycerskiego i duchownego

nobilitacja

nadanie szlachectwa osobie należącej do niższego stanu

heraldyka

nauka pomocnicza w historii, ktora bada herby

sfragistyka

nauka badająca pieczęcie

lokacja

zakładanie nowych wsi lub miast lub nadawanie już istniejącym praw

trójpolówka

system uprawy roli, w którym ziemię dzielono na 3 części: zboże, ozime, zboże jare o ugór. Co roku przesuwano o jedno pole, w ten sposób raz na 3 lata odpoczywało

hidżra

ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny w 622 r., początek ery muzułmańskiej

dżihad

święta wojna prowadzona przez muzułmanów

patrycjat

najbogatsi kupcy, bankierzy i rzemieślnicy

pospólstwo

średnio zamożni rzemieślnicy i kupcy

plebs

biedota miejska, żebracy," ludzie luzni"

cech

zrzeszenie rzemieślników wykonujących ten sam zawód

gildia

zrzeszenie kupców w średniowiecznym mieście

biblia pauperum

biblia dla ubogich, obrazy, rzeźby za pomocą, których w średniowieczu edukowano nie umiejących łaciny

scholastyka

metoda nauczania w średniowieczu polegająca na dociekaniu prawdy przez dyskusję

auksztota

litwa właściwa

haracz

danina płacona chanom mongolskim

jarłyk

zgoda udzielana przez chanów mongolskich na sprawowanie władzy przez książąt ruskich

władcy podejmujący sie zjednoczenia królestwa polskiego

henryk IV pius, przemysl II, Wacław II, Wacław III, Władysław Łokietek (udalo mu się zjednoczyć)

kodeks

zbiór praw

unia

związek dwóch lub więcej państw oparty na obustronnych korzyściach