Pytanie |
Odpowiedź |
rozpocznij naukę
|
|
1stopień/33m, w jądrze wewnętrznym jest ok. 5000-6000stopni
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Dzieli się na: strefę granitową i strefę bazaltową Strefa bazaltowa (sima) (krzem i magnez) - na dnie oceanów i na lądzie pod sial Strefa granitowa (sial) (Krzem i glin) - tylko w obrębie lądów
|
|
|
PŁASZCZ GÓRNY (ZEWNĘTRZNY) rozpocznij naukę
|
|
Crofesima - chrom, żelazo, krzem, magnez W górnej częsci - ASTENOSFERA- duża plastyczność, miejsce powstawania wszystkich procesów tektonicznych
|
|
|
Budowa wnętrza ziemi (kolejność od powierzchni) rozpocznij naukę
|
|
Skorupa ziemska, płaszcz górny (zewnętrzny), płaszcz dolny (wewnętrzny), jądro zewnętrzne, jądro wewnętrzne
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
PŁASZCZ DOLNY ZEWNĘTRZNY nifesima - nikiel, żeloazo, krzem, magnez
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
nife - nikiel, żelazo - prawdopodobnie w stanie ciekłym
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
skorupa ziemska - kontynentalna rozpocznij naukę
|
|
grubość ś 30-40km, pod młodymi górami do 80km Strefa granitowa SIAL (skały magmowe kwaśne), strefa bazaltowa SIIMA (skały magmowe zasadowe)
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Górna wastwa Ziemi obejmująca skorupę ziemską i górną część płaszcza zewnętrznego. Głębokość do ok. 100km
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Zajmuje się odtwarzaniem dziejów Ziemi
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Dział geologii obejmujący ustalenie kolejności ułożenia warstw skalnych oraz określanie ich wieku.
|
|
|
Metoda radiometryczna (izotopowa) rozpocznij naukę
|
|
Ustalenie wieku skały polega na obliczeniu stosunku uranu do ołowu. Do badania stosuje się izotop węgla c14, którego czas połowicznego rozpadu wynosi 5570lat Metoda bezwzględna Dzięki określeniu wieku szczątków organicznych można pośrednio ustalić wiek skały, w której te szczątki się zachowały.
|
|
|
Metoda dendrochronologiczna rozpocznij naukę
|
|
Badanie słojów przyrostu rocznego w pniach drzew.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Badanie pyłków roślinnych zawartych w torfie lub osadach na dnie jeziora Metoda bezwzględna Określenie warunków wegetacji i zmian szaty w przeszłości
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Na obszarach o budowie płytowej - im głębiej położona tym starsza skała
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Ustalenie wieku za pomocą skamieniałości przewodnich
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Analiza niezgodności ułożenia warstw - ustalenie czasów ruchów górotwórczych
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
1. kenozoik 2. mezozoik 3. paleozoik 4. ery proterozoiczne 5. ery archaiczne
|
|
|
Kenozoik - podział na okresy rozpocznij naukę
|
|
Czwartorzęd, neogen, paleogen
|
|
|
Mezozoik - podział na okresy rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Paleozoik - podział na okresy rozpocznij naukę
|
|
perm, karbon, dewon, sylur, ordowik, kambr
|
|
|
Holocen (kenozoik - czwartorzęd) rozpocznij naukę
|
|
Epoka trwająca do dziś - powstanie Bałtyku + silna ingerencja człowieka
|
|
|
Plejstocen (Kenozoik - czwartorzęd) rozpocznij naukę
|
|
Zlodowacenie na półkuli północnej (zatoka Hudsona, Gór Skandynawskich) + pojawienie się człowieka - wschodnia Afryka
|
|
|
Neogen, Paleogen (kenozoik) rozpocznij naukę
|
|
Koniec kredy do miocenu - orogeneza alpejska (największe natężenie ruchów górotwórczych - oligocen/miocen)
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Wyginięcie większości gatunków w tym gadów
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Podział Gondway (oddziela się Ameryka Południowa z Afryką, Dekan z Cejlonem, Australia, Antarktyda) Pierwsze ptaki - archeopteryks
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Pojawienie się dinozaurów
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Rozwój paproci, skrzypów, widłaków
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Wkroczenie morza w ląd (np. w ordowiku, jurze, kredzie)
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Wycofywanie się mórz z obszarów lądowych (np. w permie, triasie, pliocenie)
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Układ warstw skalnych, w wyniku deformacji ulega powyginaniu, ale bez przerwania ich ciągłości
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Powstaje w wyniku pęknięcia skorupy ziemskiej i przemieszczania sie skał względem siebie wzdłuż pęknięcia
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Fałd obalony i przesunięty - zostaje oderwany od podłoża i przesunięty nawet kilkaset kilometrów dalej
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
pierwiastki lub związki chemiczne występujące w przyrodzie. W większości o strukturze kryształu. Mogą powstać wskutek krzepnięcia magmy, wytrącić z roztworów krążących w skałach, wody mineralnej, procesu wietrzenia, lub przeobrażeń pod wpływem wysokiej temperatury.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Naturalne skupisko materiałów
|
|
|
skały GŁĘBINOWE = jawnokrystaliczne rozpocznij naukę
|
|
Pod powierzchnią ziemi, gdzie magma powoli zastyga, duże kryształy skały magmowe granit, dioryt, gabro, sjenit
|
|
|
skały WYLEWNE = skrytokrystaliczne rozpocznij naukę
|
|
Magma wydostaje się na powierzchnie Ziemi, a jej stygnięcie następuje szybko skały magmowe bazalt, andezyt, riolit, profir
|
|
|
Skały osadowe - okruchowe rozpocznij naukę
|
|
Powstają przez osadzenie się w innym miejscu drobin skalnych, postać luźna lub zwięzła skały osadowe
|
|
|
skały osadowe - pochodzenia organicznego rozpocznij naukę
|
|
Z szczątków organizmów żywych. Wapień, kreda, węgiel, torf
|
|
|
Skały osadowe - chemiczne rozpocznij naukę
|
|
Sól kamienna, sowa, gips, siarka
|
|
|
Skał przeobrażone = metamorficzne rozpocznij naukę
|
|
Kontakt skały z gorącą magmą lub lawą. Gnejs (z granitu), marmur (z wapienia), diament (z węgla), kwarcyt (z piaskowca)
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Osadzanie się na lądzie lub w morzu okruchów skalnych pochodzących z wietrzenia skał. Również osadzanie się związków chemicznych na dnach oceanów wytrąconych z szczątków organizmów żywych.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Przekształcanie się pod wpływem nacisku lub cementowania luźnych skał w zwięzłe.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Miejsce pęknięcia litosfery. Wąski, długi i bardzo głeboki do 300km rów tektoniczny.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Podsuwanie płyty oceanicznej pod kontynentalną lub oceanicznej pod inną oceaniczną.
|
|
|
Procesy geologiczne - WEWNĘTRZNE (endogeniczne) rozpocznij naukę
|
|
Zachodzą wskutek działania sił wewnętrznych. Plutonizm, wulkanizm, trzęsienia ziemi, ruchy górotwórcze
|
|
|
Procesy geologiczne - ZEWNĘTRZNE (egzogeniczne) rozpocznij naukę
|
|
Zachodzą wskutek działania sił zewnętrznych - wiatru, temperatury, morze, rzek lodowców i lądolodów.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Ogół zjawisk związanych z działaniem magmy w obrębie skorupy ziemskiej. Z tworzeniem się ognisk magmowych, wdzieraniem się magmy w inne skały bez przedostania się na powierzchnię ziemi.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Obszary wtargnięcia magmy pomiędzy inne skały.
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Jaka to intruzja magmowa? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
ogół zjawisk geologicznych związanych z wydobywaniem lawy oraz towarzyszących jej substancji na powierzchnię Ziemi.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Wydostająca się na powierzchnię magma.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Lawa gromadzi się wokół miejsca z którego wypływa i tworzy stożek.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
temp ok 1000, tlenki krzemu, gliny, krzemianów, glinkokrzemianów i gazów.
|
|
|
Wulkan typu wezuwiańskiego rozpocznij naukę
|
|
lawa kwaśna=bogata w krzemionkę - gęsta, lepka, płynie powoli, tworzy jasne skały np. Wezuwiusz, Krakatau, Kluczewska Sopka tzw. wulkan stożkowy Gwałtowne erupcje > rozrywanie stożka >powstaje kaldera (rozległa głęboka wklęsłość)
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
lawa zasadowa=uboga w krzemionkę - rzadka, płynna, łatwo się rozlewa > niski stożek wulkaniczny Wulkany hawajskie, Hekla tzw. wulkan tarczowy, bez gwałtownych erupcji
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
najczęściej brak, ale bliskość ogniska magmy może spowodować: wysychanie źródeł w okolicy, topnienie śniegu na wulkanie, ożywienie gejzerów
|
|
|
Gazy wydobywające się przy wybuchu wulkanu rozpocznij naukę
|
|
para wodna, dwutlenek węgla w znacznych ilościach, chlor, wodór, azot, metan, siarkowodór, amoniak
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Fragmenty lawy rozrzucane w powietrzu, różnej wielkości odłamki skalne wyrwane z krateru
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Bryły lawy wyrzucone i zastygłe w powietrzu
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Fragmenty lawy wielkości orzecha.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Wyrzucone w powietrze fragmenty gorącej lawy bogatej w gazy.
|
|
|
Wulkany lawowe (efuzywne) rozpocznij naukę
|
|
Wyrzucają głównie lawę (gwałtowność zależy od rodzaju lawy)
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Wyrzucają tylko utwory piroklastyczne i gazy; gwałtownie wybuchają
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Wyrzucają na przemian lawę i materiał piroklastyczny np. Etna, Wezuwiusz, Krakatau
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
potoki lawy, duszące gazy, zapylenie atmosfery, potoki błotne, rozwój rolnictwa
|
|
|
Rozmieszczenie wulkanów na ziemi rozpocznij naukę
|
|
W strefach subdukcji - ognisty pierścień pacyfiku -> 60% czynnych wulkanów na ziemi W strefach ryftowych - na grzbietach śródoceanicznych
|
|
|
Ważniejsze czynne wulkany rozpocznij naukę
|
|
Gualtiri - Chile, Cotopaxi - Ekwador, Orizaba- Meksyk
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Zagłębienie powstające w wyniku: rozerwania stożka wulkanicznego przy gwałtownej erupcji lub zapadnięcia się obszaru nad opróżnionym ogniskiem
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Wzniesienie o bardzo stromych stokach zbudowane z lawy zakrzepłej w kominie wulkanicznym
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Drgania skorupy ziemskiej, których przyczyną jest rozchodzenie się fal sejsmicznych.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Przemieszczanie się mas skalnych w obrębie skorupy ziemskiej: na granicach płyt, w rejonie młodych gór, w uskokach
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Przemieszczanie się małych mas skalnych związane z zapadaniem się stropów jaskiń lub wyrobisk górniczych.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
najsilniejsze, najczęstsze 90% trzęsień
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Towarzyszą erupcjom wulkanicznym
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Ognisko trzęsienia ziemi, miejsce tworzenia się fal sejsmicznych
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Na powierzchni ziemi, pionowo nad hipocentrum, gdzie trzęsienie dociera najszybciej i jest najsielniejsze
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
12-stopniowa skala zamknięta. Intensywność wstrząsu określa się na podstawie zniszczeń, wywołanych przez drgania. 1 stopień - wyczuwalne tylko przez sejsmografy, 10 - stopień - wali się większość budynków
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Duża częstotliwość silnych trzęsień grzbiety śródoceaniczne (strefy ryftowe), obszary młodych gór (alpidy) wokół oceanu spokojnego - 40% - strefy subdukcji
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Sporadyczne trzęsienia ziemi strefa wielkich rowów wschodnioafrykańskich, bajkał, rów morza martwego Granice płyt litosfery - północna Europa, Masyw Centralny
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Pozbawione trzęsień ziemi Stare platformy prekambryjskie, dna oceaniczne, antarktyda
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Powolne, długotrwałe, pionowe ruchy skorupy ziemskiej. Powód: zaburzenie równowagi izostatycznej między litosferą i astenosferą.
|
|
|
RUCHY EPEJROGENICZNE = lądotwórcze rozpocznij naukę
|
|
Bardzo powolne, obniżające lub wynoszące ruchy skorupy ziemskiej. Spowodowane naciskiem magmy poruszającej się we wnętrzu Ziemi na litosferę.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Powolne podnoszenie się skorupy ziemskiej powoduje wycofywanie się morza, odsłanianie nowego lądu.
|
|
|
Ruchy górotwórcze (fałdowanie, orogeneza) rozpocznij naukę
|
|
Proces prowadzący do powstawania gór fałdowych. poprzez: subdukcję, kolizję dwóch płyt kontynentalnych
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Półwysep Kolski, Labrador, Północna część Walii, Anglia, Góry Stanowe
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Góry świętokrzyskie, część Sudetów, Góry Skandynawskie, część Appalachów
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
odmłodzenie gór Świętokrzyskich, Sudety, Harz, Masyw Czeski
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Karpaty, Alpy, Pireneje, Andy
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Pionowy ruch przemieszczania się mas skalnych wzdłuż uskoków np. Sudety, Ural, Harz Powstają zręby i rowy tektoniczne.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Tworzą się w wyniku obfitych erupcji wulkanicznych. NIE tworzą pasm górskich. Występują na granicach płyt litosfery i nad plamami gorąca. Kilimandżaro, góry islandii, Hawajów, Kamczatki
|
|
|
WIETRZENIE TERMICZNE (insolacyjne) rozpocznij naukę
|
|
Spowodowane dużymi dobowymi amplitudami temperatur. W dzień skała silnie się nagrzewa, w nocy wyziębia się > rozszerza się i kurczy > pękanie
|
|
|
WIETRZENIE MROZOWE (zamróz) rozpocznij naukę
|
|
Zamarzanie wody w szczelinach skał
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Sól krystalizująca się w szczelinach skalnych zwiększa swoją objętość i prowadzi do rozpadu.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Pod wpływem wody. Pęcznienie i kurczenie skał ilastych.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Powolne rozpuszczenie skał węglowych lub gipsowych przez wody podziemne i powierzchniowe.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
rzeźbotwórcza działalność wiatru: pustynie, plaże, góry.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Transport materiału skalnego: porywanie materiału i unoszenie w powietrzu.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Przesuwanie wiatrem po podłożu drobnych ziaren.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Wywiewanie drobnego materiału.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Mechaniczne niszczenie skał - ziarenka piasku niesione przez wiatr uderzają w skałę.
|
|
|
RIPPLEMARKI (zmarszczki eoliczne) rozpocznij naukę
|
|
Szerek małych grzbiecików na piasku.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Pustynia piaszczysta. Różnorodne wydmy
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Pustynia kamienista, skalista.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Pustynia ilasta. Pokryta twardym spękanym iłem,
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Powstałe przez zalanie dolin polodowcowych, długie, wąskie i głębokie zatoki morskie Norwegia, Szkocja, Islandia, Grenlandia, Patagonia, Nowa Zelandia
|
|
|
Wybrzeże szkierowe (szerowe) rozpocznij naukę
|
|
Ogromna ilość skalistych wysepek(szkierów), zalane mutony(barańce) wystające ponad powierzchnie wody Morze Bałtyckie, Skandynawia
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
zalanie obniżeń między pasmami górskimi(równoległymi do brzegu), długie, wąskie wyspy, półwyspy równoległe do brzegu
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
wysokie, strome, urozmaicona linia brzegowa, powstało w miejscu gdzie morze graniczy z zalanym obszarem górskim, półwyspy, zatoki Irlandia, Grecja, Hiszpania
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Tworzy się w wyniku zalania ujściowego odcinka jarów Morze Czarne, Zatoka Gwinejska
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
wysokie, strome, utworzone w wyniku abrazji (niszczenie brzegu) Wyspa Wolin, Gdynia Orłowo, południowa Anglia
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
z płaskimi, piaszczystymi mierzejami odcinającymi dawne zatoki, z jeziorami przybrzeżnymi Półwysep Helski, Mierzeja Wiślana, okolice Łebsko, Jamno, Gradno
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
podobne do mierzejowego, na obszarach o dużym wahaniu pływów Zatoka meksykańska, wenecja, floryda
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
wybrzeże niskie, w dolinie rzek tworzących deltę Delta Wisły, Dunaju, Nilu, Missisipi, Gangesu
|
|
|
Wybrzeże mangrowe = mamorzynowe rozpocznij naukę
|
|
płaskie, porośniete lasami namorzynowymi (wodolubnymi, w strefie pływów) Kuba, Sumatra, Nowa Gwinea, Zatoka Bengalska
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Obszar położony do 300m.n.p. m, płaska, falista, pagórkowata
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Część niziny, leżąca poniżej poziomu morza
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Zagłębienie terenu wypełnione przez wodę jeziora, którego dno leży poniżej poziomu morza
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Powyżej 300m.n.p. m, często obok kotliny
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Płytkie dno morskie, do głębokości ok. 200m, znajdujące się w pobliżu kontynentów
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
przedłużenie szelfu, z większym spadkiem
|
|
|
Morena czołowa (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
wysokie pagórki, o dość stromych stokach
|
|
|
Morena denna (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
prawie płaski teren, lekko falisty, liczne zagłębienia po wytopieniu się brył martwego lodu (ten, który oddzielił się od lądolodu)
|
|
|
Morena boczna (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
Wąskie wały ciągnące się wzdłuż brzegów lądolodu lub lodowca
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Skoncentrowane w jednym miejscu pagórki zbudowane z piasków i żwirów, płaska powierzchnia szczytowa
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
długie, wąskie wały zbudowane z piasków i żwirów powstałe w szczelinach lądolodu
|
|
|
Drumliny (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
W dużych skupiskach, podłużne wzgórza o opływowych kształtach
|
|
|
Sandry (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
rozległe, płaskie stożki napływowe
|
|
|
Oczka wytopiskowe (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
małe jeziorka powstałe w zagłębieniach po wytopieniu się brył martwego lodu (odpadniętego)
|
|
|
Jeziora morenowe (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
Powstałe na skutek zatarasowania odpływu wód przez osady morenowe
|
|
|
Pradoliny (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
Wielkie doliny rzeczne utworzone przez wody wypływające spod lądolodu, równoległe do czoła lądolodu
|
|
|
Rynny polodowcowe (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
Podłużne zagłębienia utworzone w morenie denneju
|
|
|
Mutony (barańce) (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
pagórki skalne wygładzone przez nasuwający się lądolód/lodowiec
|
|
|
Doliny U-kształtne (formy polodowcowe) rozpocznij naukę
|
|
Doliny rzeczne poszerzone i wyrównane przez spływający lodowiec
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Co to za skamieniałość przewodnia? rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|