gREGOOOOOOR

procesy zewnetrzne co robia/definicja

powoduja ze wzniesienia ulegaja obnizaniu, a zaglebienia wypelniaja sie osadami

procesy zewnetrzne zaleza od czynnikow rzezbotworzych - jakich?

WODA - w rzekach coraz bardziej poglebia ich dna i jako fale morskie niszczy brzegi, LOD - powoli przemieszcza sie w lodowcach, zlobiac podloze skalne, WIATR - przenosi material skalny

co to erozja

niszczenie podloza skalnego

co to akumulacja

osadzanie sie materialu skalnego w roznych miejsach

proces rzezbotworczy najwazniejszy

wietrzenie

co to wietrzenie

niszczenie skal pod wplywem zmian temperatury powietrza wody oraz organizmow. proces ten przebiega w innym tempie i inny sposob w zaleznosci od obszaru na kuli ziemskiej

rodzaje wietrzenia

wietrzenie fizyczne, wietrzenie chemiczne, wietrzenie biologiczne*

procesy zewnetrzne ksztaltujace powierzchnie ziemi wymien wszystkie

dzialanosc lodowcow i ladolodow, dzialalnosc morza, dzialalnosc rzek, wietrzenie, dzialalnosc wiatru

wietrzenie fizyczne rodzaje

wietrzenie mrozowe, wietrzenie termiczne

co to wietrzenie mrozowe

zachodzi na obszarach o chlodnym klimacie gdzie temperatura powietrza wacha sie pomiedzy wartosciami ujemnymi a dodatnimi. w tym przypadku czynnikiem rzezbotworzczym jest woda, ktora wypelnia szczeliny skalne. zamarza na skalach i je rozsadza

co to wietrzenie termiczne

zachodzi na obszarach o goracym i suchym klimacie, dzien - skaly sie nagrzewaja noc - chlodza i kurcza sie. to prowadzi do powstawania pekniec i oddzielania sie cienkich zewnetrznych fragmentow. ten proces nazywa sie luszczeniem skal.

co to wietrzenie chemiczne

woda i chemikalia - glowna rola wietrzenie chemiczne zachodzi w klimatach wilgotnych i goracych. najczesciej w granitach, wapniach. te skaly sa rozpuszczane przez wody poadowe zawierajace dwutlenek wegla. proces nosi nazwe krasowania

formy krasu powietrznego

zlobki krasowe, lejki krasowe, ponory, polja, ostance krasowe

zlobki krasowe

podluzne zaglebienia utworzone w wyniku splywania wody opadowej po pochylej powierzchni skal

lejki krasowe

male, okragle zaglebienia terenu powstale pod wplywem intensywnego rozpuszczania sie skap na powierzchni lub zapadania sie podziemnych komor krasowych

ponory

roznej wielkosci szczeliny i otwory w podlozu skalnym, ktorymi wody splywaja pod powierzchnie

polja

szerokie kotliny otoczone pionowymi scianami skalnymi, powstale w wyniku dlugotrwalych procesow krasowych

ostance krasowe (mogoty)

pojedyncze pagory wapienne, ktore nie ulegly rozpuszczeniu przez wode

formy krasu podziemnego

jaskinie - moga byc polaczone wieloma korytarzami a czasem pionowymi kominami krasowymi

wymien ostance krasowe

stalaktyty stalagmity stalagnaty

stalaktyty

zwisaja

stalagmity

slupy stojace

stalagnaty

kolumny powstale z polaczenia stalaktytow i stalagmitow

draperie naciekowe

takie firanki w jaskini

ponory

szczeliny takie w jaksini XD

wywierzysko

zrodlo krasowe

wietrzenie biologiczne

wietrzenie powodowane przez rosliny i zwierzeta zachodzi w klimatach cieplych i wilgotnych

wietrzenie biologiczne jak sie dzieje

zwierzeta rozdrabniaja podloze skalne kiedy po nim biegaja

rzezbotworcza dzialalnosc rzek

erozja transport akumulacja

transport - rzezbotworzcza dzialalnosc rzek

przenoszenie przez wode materialu skalnego

3 odcinki rzek

gorny srodkowy dolny

poczatek gornego odcinka rzeki

zrodlo - wyplywaja wody podziemne na powierzchnie ziemi najczesciej w gorach

dolina v ksztaltna

powodowana przez erozje wglebna

erozja wsteczna

woda doprowadza do obrywania sie jego gowrnej czesci i w efekcie prog skalny sie cofa

srodkowy odcinek rzeki

ma dno, zbocza i koryto. spadek rzeki i predkosc wody sie zmniejsza. dominujaca jest erozja boczna

erozja boczna

podcinanie brzegow rzeki

meandry

zakola rzeczne

starorzecza

odciete meandry i nurt rzeki wytycza nowe koryto

dolny odcinek rzeki

rzeka plynie najwolniej, material skalny ulega akumulacji, najwiecej ilosci osadow rzecznych jest akumulowana w ujsciu

ujscie

miejsce w ktorym woda wpada do morza lub oceanu

2 typy ujsc

ujscie deltowate ujscie lejkowate

ujscie deltowate

morze do ktorego wchodzi woda jest plytkie i nie ma pradow przybrzeznych wtedy powstaja delty

ujscie lejkowate

miejsca gdzie wystepuja duze plywy

abrazja

proces niszczenia brzegow przez fale morskie. polega na kruszeniu i rozdrabnianiu materialu skalnego z ktorego jest zbudowany brzeg

nisza abrazyjna

fale uderzaja o brzeg i podcinaja jego dolna czesc

klif

strome urwisko na skutek abrazji

platforma akumulacyjna

material skalny pochodzacy z obrywania jest w dalszym ciagu rozkruszany przez fale i potem przenoszony w glab morza

budujaca dzialalnosc morza

plaza mierzeje

mierzeja

niesiony przez prady material skalny osiada na dnie i buduje mierzeje

wybrzeze fiordowe

powstaly w wyniku zalania przez morze dolin polodowcowych. w ten sposob utworzyly sie fiordy czyli glebokie krete i waskie zatoki. wystepuja np w norwegii kanadzie grenlandii alasce chile i nowej zelandii

wybrzeze szkierowe

zalanie przez morze obszarow polodowcowych na ktorych wystepuja liczne pagorgi o wygladzonych powierzchniach. tworza one wystajace ponad poiziom wody wysepki zwane szkierami. wystepuja np w finlandii

wybrzeze dalmatynskie

powstaja w wyniku czesciowego zalania grzbietow gorskich przez wody morz. charakteryzuja sie powstawaniem podluznych wysp i zatok ciagnacych sie rownolegle do linii brzegowej. sa np w chorwacji

wybrzeze riasowe

powstaja w wyniku zalania dolin gorskich ktore ukladaja sie prostopadle do linii brzegowej. sa np w portugalii hiszpanii francji wielka brytania irlandia

niszczaca dzialalnosc wiatru

deflacja, korazja

deflacja

wywiewanie materialu skalnego z obszarow zbudowanych z luznych skal. najszybciej jest przewiewany najdrobniejszy material czyli pyl i piasek.

niecki deflacyjne

obnizanie sie terenu i powstawanie rozleglych zaglebien

bruk deflacyjny

wieksze okruchy skalne np zwir i glazy ktorych wiatr nie byl w stanie wywiac

korazja

polega na niszczeniu powierzchni skalnej przez uderzajace z duza sila okruchy skal. w jej wyniku powstaja grzyby skalne

grzyby skalne

wyrozniaja sie wiezsza podstawa i szersza gora czescia

budujaca dzialalnosc wiatru

na skutek gromadzenia sie piasku powstaja wydmy.

rodzaje wydm

barchany, wydmy paraboliczne, wydmy gwiazdziste

barchany

powstaja na obszarach pustynnych na ktorych nie wystepuje roslinnosc a wiatr wieje z jednego kierunku

wydmy paraboliczne

powstaja na obszarach bardziej wilgotnych gdzie jest mozliwy rozwoj skapej roslinnosci

wydmy gwiazdziste

powstaja na obszarach na ktorych kierunek wiatru czesto sie zmienia

rodzaje pustyn

ilaste, piaszczyste, pustynie zwirowe

pustynie ilaste

powierzchnie pustyn ilastych tworzy stwardnialy popekany il. sa np w azji afryce i ameryce polnocnej

pustynie kamieniste, zwirowe

powierzchnie pustyn kamienistych tworza nagie skaly. sa w azji i australii zwirowe