malarstwo

anastasis

w sztuce kościoła Wschodniego przedstawienie ukazujące Chrystusa, który zstępuje do otchłani, aby pokonać śmierć, zdeptać szatana, wyprowadzić zeń zmarłych (głównie Adama) i wprowadzić ich do raju (VII/VIII w.)

bambocciata

gatunek malarski, początkowo nazwą tą określano we Włoszech wszelki obrazy o tematyce anegnotyczno-rodzajowej, w miarę rozwoju malarstwa rodzajowego terminem tym określano tylko tematy groteskowe, dziwaczne, fantastyczno-komiczne (twórca -> P. van Laer)

avant la lettre

rycina wykończona, lecz jeszcze bez napisu objaśniającego - tytułu, dedykacji, nazwiska autora, wydawcy, itd.

asamblaż

określenie dzieł powstałych ze złożenia fragmentów trójwymiarowych przedmiotów, jako sposób działania artystycznego wywodzi się z collage'u (twórca -> J. Dubuffet, 1950) spopularyzowany po wystawie w Nowym Jorku w 1961 "The Art of Assemblage"

alla prima "fa presto"

technika malowania w sposób bezpośredni, szybko, bez podmalowywania i najczęściej bez przygotowania rysunku, robią z bliska wrażenie nie wykończonych, farba nie zawsze pokrywa całą ich powierzchnię; olejne mają zróżnicowaną fakturę 17; akwarela zacieki 20

amor vacui

operowanie dużymi, płaskimi powierzchniami bez ornamentu

antetyczny układ

dekoracyjny układ figuralny lub często ornamentalny o elementach przeciwstawiających się sobie po obu stronach osi symetrii składa się z elementu środkowego i bocznych lub tylko z bocznych występuje jako układ zamknięty lub stanowi ogniwo układu ciągłego

arabeska

ornament roślinny stosowany w dekoracji architektonicznej i rzemiośle artystycznym z tendencją do pokrywania nim maksymalnie dużej części dekoracyjnej powierzchni wić oparta na wzorach z natury, plastycznie stylizowana zawsze w układzie symetrycznym

maureska

ornament płaszczyzny ze spelcionych wici roślinnych o silnie stylizowanych łodygach, liściach i kwiatach w układzie symetrycznym

antropomorfizm

1) w sztukach plastycznych przedstawienie pod postacią ludzką bóstw, zjawisk przyrody, pojęć abstrakcyjnych2) naczynie w kształcie wyobrażającym postać ludzką lub jej część stosowane jako naczynie o charakterze sepulkralnym lub ozdobne codziennego użytku

passe partout

obramienie rysunku, akwareli, ryciny, małego obrazu wykonane z tektury lub kartonu z otworem wielkości obramianej kompozycji - jedno lub dwuczęściowe służy głównie do przechowywania dzieł w tekach chroniących je przed zabrudzeniem i uszkodzeniem

pendant

dzieło stanowiące dokładny odpowiednik kompozycyjny drugiego dzieła, w malarstwie dwa obrazy tych samych rozmiarów, o zbliżonym temacie, kolorycie i kompozycji, przeznaczone głównie do wzajemnie skomponowanego zwykle symetrycznego zawieszenia

coulage

dripping, technika malarska polegająca na wylewaniu farby na płótno i przechylaniu go, co pozwala uzyskać nieoczekiwane formy tworzące przez ściekającą farbę

collage

zestawienie na płaszczyźnie wycinków różnych materiałów w zamierzoną całość kompozycyjną, nalepianie, nakładanie warstw

decollage

technika artystyczna polegająca na zamierzonej destrukcji, zrywaniu i niszczeniu partii dzieła, usuwanie jego warstw

emballage

typ działania plastycznego polegający na tworzeniu obiektów sztuki o wyglądzie przedmiotów opakowanych, opakowanie wieży Chemical Corporation w Nowym Jorku 1968 przez Christo

horror vacui

lęk przed pustką, tendencja do całkowitego wypełnienia pola powierzchni, bez pozostawienia pustego tła

en grisaille

malowidło monochromatyczne naśladujące płaskorzeźbę lub rzeźbę, wykonane tylko kolorem szarym w różnych odcieniach

monochromatyzm

w malarstwie operowanie tylko jedną barwa w wielu odcieniach w celu uzyskania jednolitego tonu całego malowidła

hard edge

zimna, twardo i surowo zbudowana, geometryczna abstrakcja, której prekursorem jest B. Newman

diagonalizm

zasada kompozycji obrazu lub rzeźby po przekątnych, akcentowanie (np. kolorem lub światłocieniem) jednej lub kilku osi ukośnych, ograniczenie znaczenia kompozycyjnego poziomów i pionów

pasticcio

technika tworzenia rzeźb na wzór lub w stylu antycznych prototypów, wykorzystująca fragmenty pochodzące z różnych rzeźb orginalnych, połączonych elementami nowożytnymi

camera obscura

skrzynka z otwarciem w przedniej ścianie, z matową szybą w tylniej, na której powstaje odwrócony obraz ustawionego przed otworem przedmiotu stosowane przez malarzy do wiernego odtwarzania widoków malarz układał papier na szybie odbijającej widok i rysował

feretron

w kościele katolickim przenośny, obustronny obraz lub rzeźba na podstawie, w którą wsuwa się drążki, rodzaj przenośnego ołtarzyka obnoszonego w czasie procesji

laska malarska

laska ułatwiająca proces malowania, z lekkiego drewna lub bambusa z jednym końcem obitym miękkim, elastycznym materiałem (np. skórą) obecnie używana bardzo rzadko i wyjątkowo tylko do prac wymagających staranności i precyzji wykonania

ikonografia

nauka pomocnicza historii sztuki zajmuje się głównie rozpoznaniem, klasyfikacją tematów ikonograficznych, badaniem ich stałości, odczytaniem treści symboli, personifikacji, atrybutów, pomaga w ustaleniu datowania dzieł i autentyczności

dewocyjne przedstawienie

oznacza typ obrazu lub rzeźby przeznaczony do prywatnej modlitwy kontemplacji ukazują tematy niehistoryczne sa wyobrażeniami stworzonymi dla pobudzenia pobożności cechują je mniejsze niż w ołtarzowych obrazach wymiary i silniejszy nacisk na psych po r e w

cappricio

różnego rodzaju przedstawienia fantastyczne, nierealne, zawierające też element pastiszu, w PL stosowany w rysunkach, rycinach odbiegających od powszechnie przyjętych zasad tematycznych i kompozycyjnych, najczęściej przedstawiają tematy społ i poli

fete galante

przedstawienie wytwornego towarzystwa na tle przyrody w scenach zabaw dworskich, charakterystyczny temat dworskiego malarstwa rokokowego XVIII w.

fete champetre

rodzaj dzieł w malarstwie przedstawiających sielankowe, zabawowe sceny z udziałem pasterzy, XVIII w.

filiakterie

motyw dekoracyjny w formie wstęg o zwijających się końcach z napisami odnoszącymi się do treści przedstawienia (malarstwo średniowieczne)

tefilin

w liturgice żyd pisane ręcznie na pergaminie cytaty z Pentateuchu włożone do dwóch niewielkich pudełek batym, do których przytwierdzany jest rzemień służący do umocowania batymów 1 nad czołem 2 na ramieniu w pobliżu serca do porannej modlitwy w dni pow