Filozofia

1. Nowe podejście Sofistów do nauki 🔹 Zmiana przedmiotu badań

Sofiści zapoczątkowali nowy typ filozofii – humanistyczny i relatywistyczny. Odeszli od badania przyrody na rzecz człowieka, języka, kultury, społeczeństwa i polityki. Zamiast natury badali życie ludzkie i problemy praktyczne.

1. Nowe podejście Sofistów do nauki 🔹 Rola zmysłów i badań empirycznych-

Zastąpili spekulacje filozoficzne obserwacją i doświadczeniem – byli prekursorami empiryzmu i pozytywizmu. Uważali, że wiedza powinna opierać się na faktach, a nie na abstrakcyjnych ideach.

1. Nowe podejście Sofistów do nauki - Skupienie na człowieku i kulturze

Ich filozofia była antropocentryczna-człowiek stał się centrum poznania. Interesowali się językiem, etyką, polityką, retoryką i wychowaniem obywatelskim. Celem nauki było kształcenie człowieka skutecznego i mądrego w działaniu publicznym.

1. Nowe podejście Sofistów do nauki - cel nauki

Nie chodziło już o odkrycie obiektywnej prawdy, lecz o użyteczność wiedzy – skuteczność, sukces, wpływ na innych. Wiedza miała charakter praktyczny, nie teoretyczny.

2. Minimalistyczna teoria poznania Sofistów

Sofiści przyjęli ograniczone (minimalistyczne) zaufanie do poznania. Twierdzili, że człowiek nie jest w stanie poznać prawdy absolutnej – może jedynie opierać się na przybliżeniach wynikających z doświadczenia.

Sensualizm

Poznanie oparte jest wyłącznie na zmysłach. Zmysły dostarczają danych o rzeczywistości i są jedynym źródłem wiedzy.

Relatywizm

Nie ma jednej prawdy, ponieważ każdy człowiek postrzega rzeczywistość inaczej. Prawda zależy więc od indywidualnego punktu widzenia, uczuć i sytuacji człowieka.

Najbardziej znane zdanie Protagorasa:

„Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy – istniejących, że istnieją, i nieistniejących, że nie istnieją.” - to do relatywizmu

Praktycyzm

Wiedza nie jest wartością samą w sobie, lecz narzędziem działania. „Prawdziwe” jest to, co użyteczne w praktyce – co przynosi pożytek, powodzenie lub władzę. Mądrość polega na umiejętności przekonywania i doboru najbardziej korzystnych przekonań.

Konwencjonalizm

Normy moralne, prawa i religie są wytworem umowy społecznej (nomos), a nie natury (physis). Są to ustalenia wspólnotowe, które mogą się zmieniać.

Empiryczna a racjonalistyczna teoria poznania

Sofiści opowiadali się za empiryzmem – poznaniem przez doświadczenie i zmysły, a odrzucali racjonalizm – poznanie przez rozum i idee (charakterystyczne później dla Platona).

Znaczenie zasad Sofistów

Zasady sofistów (sensualizm, relatywizm, praktycyzm, konwencjonalizm) stworzyły podstawy dla filozofii humanistycznej i nowożytnego subiektywizmu.

Teoria etyczna Sokratesa - etyka

Etyka jest centrum filozofii, Sokrates całkowicie odrzucił badanie przyrody, prawidziwym celem filozofii jest poznanie dobra i cnoty. Człowiek ma dążyć do dobra, które jest tożsame ze szczęściem i doskonałością moralną

Znaczenie cnoty przed i po Sokratesie

Przed cnota oznaczała sprawność w działaniu np. męstwo wojenne, a po,że istnieją cnoty uniwersalne i obiektywne - sprawiedliwość, odwaga i,że są one wspólne wszystkim ludziom. Sofiści uważali, że każda cnota jest względna

Moralizm Sokratesa

Cnota jest wiedzą o dobru, zło wynika z niewiedzy, nikt nieświadomie nie czyni zła i intelektualizm etyczny

Czym jest intelektualizm etyczny Sokratesa

Stanowisko o tym, że wiedza prowadzi do dobra->cnota=wiedza->dobro=szczęście

Wiedza i szczęście według Sokratesa

Człowiek cnotliwy jest szczęśliwy, bo postępuje rozumnie i moralnie, cboty można się nauczyć, ponieważ można nauczyć się wiedzy

Daimonion Sokratesa

Sokrates wierzył w, wewnętrzny głos” - daimonion, który ostrzega przed złem. Nie był to instynkt, lecz rodzaj moralnej intuicji i głosu sumienia

Wymień metody dochodzenia do wiedzy Sokratesa

Elenktyczna, wiedza niewiedzy i sceptycyzm, majeutyczna i dialog, analogia, indukcja i definicje

Czym jest dialog? Sokrates

Narzędzie poznania, wspólne poszukiwanie sensu

Czym jest analogia? Sokrates

przenoszenie pojęć z życia codziennego na moralność

Czym jest indukcja? Sokrates

od szczegółowych przykładów do ogólnych definicji

Czym są definicje pojęć moralnych? Sokrates

precyzyjne określenie pojęć prowadzi do prawdziwego poznania

Czym jest metoda elenktyczna Sokratesa?

Wykazaniem błędów rozmówcy, doprowadzając go do twierdzenia sprzeczności, stosował ironię - udawał niewiedzę, by skłonić innych do refleksji, celem było oczyszczenie umysłu z fałszywych przekonań

Wymień kolejność filozofów

Sofiści->Sokrates->Platon->Arystoteles->Bacon->Galileusz->Kartezjusz

Czym jest metoda majeutyczna (położnicza) według Sokratesa

Filozof pomaga rodzić prawdę, tak jak położna pomaga rodzącej kobiecie, uczestnicy rozmowy sami dochodza do wnioskow w rozmowie poprzez pytania i kogiczne rozumowanie

Czym jest pojęcie idei według Platona?

Idee to wieczne, doskonałe, niezmienne wzory rzeczy. Istnieją niezależnie od świata materialnego i stanowią prawdziwą rzeczywistość

Pojęcie rzeczy i zjawisk według Idei Platona

Świat rzeczy zmysłowych to odbicie (cień) świata idei. Zjawiska są nietrwałe i zmienne - stanowią jedynie pozór bytu

Czym jest idealizm obiektywny według Platona?

Idee istnieją obiektywne, niezależne od poznającego umysłu - to byt wyższy od rzeczy

Relacja idei do rzeczy według Platona

Materialne, zmienne, jednostkowe, mają udział w ideach, ale nie są ich niedoskonałym odzwierciedleniem

Stworzenie świata według Platona

Bóg Demiurg zbudował świat z materii na wzór ideii

Sposób istnienia materii Platona

idee są wieczne, niematerialne, niezmienne i poznawalne tylko przez rozum (nous). Najwyższą ideą jest idea dobra, która daje byt i poznanie wszystkim innym

Z czego składa się epistemologia u Platona?

Z wierzy racjonalistycznej, poznania wrodzonego i natywizmu

Czym jest epistemologia?

Jest to dział filozofii zajmujący się naturą, źródłami i granicami ludzkiej wiedzy

Pojęcie bytu u Arystotelesa

Byt to substancja, czyli konkretna rzecz istniejąca samodzielnie. Każda rzecz jest połączeniem dwóch składników: formy i materii

Czym jest hilemorfizm u Arystotelesa?

Złożeniem formy i materii

Czym jest forma i materia u Arystotelesa?

Forma - to, co określa i nadaje istoste rzeczy

Czym jest materia u Arystotelesa?

tym, z czego rzecz powstaje

Cztery przyczyny dlaczego coś istnieje, wyjaśnienia bytu u Arystotelesa

1. Materialna 2. Formalna 3. Sprawcza (kto lub co ją wytwarza, rzeźbiarz) 4. Celowa

Jako co każdy byt istnieje według Arystotelesa?

Każdy byt istnieje jako proces przechodzenia z możności (potencji) w akt (urzeczywistnienia)