filozofia

Znaczenie słowa „filozofia", charakterystyka pytań filozoficznych, działy filozofii.

„umiłowanie mądrości”. Pyta o byt, poznanie, wartości i sens. Działy: metafizyka, epistemologia, etyka, logika, estetyka.

Elementy wpływające na myślenie, myślenie filozoficzne a światopogląd i ideologia.

Myślenie kształtują język, kultura, emocje, doświadczenie. Filozofia tworzy krytyczne myślenie, światopogląd jest ogólną wizją świata, a ideologia jego uproszczoną doktryną.

Relacje między filozofią a religią, nauką i sztuką.

Z religią — bada wiarę i pojęcie Boga. Z nauką — analizuje metody i podstawy wiedzy. Ze sztuką — bada piękno i twórczość.

Funkcje zdania, zdania prawdziwe i fałszywe, truizmy i wypowiedzi niejasne.

Zdania opisują rzeczywistość. Prawdziwe — zgodne z faktami, fałszywe — niezgodne. Truizmy to oczywistości. Wypowiedzi niejasne są wieloznaczne lub nieprecyzyjne.

Pojęcie definiowania, rodzaje definicji, błędy w definicjach.

Definiowanie wyjaśnia znaczenie pojęcia. Definicje: słowne, realne, klasyczne, operacyjne. Błędy: za szeroka, za wąska, błędne koło.

Rodzaje argumentacji (z autorytetu, z opinii powszechnej, z podobieństwa, z równi pochyłej), zasady dyskutowania, argumenty nieuczciwe i nieracjonalne.

Autorytet — odwołanie do eksperta, opinia powszechna — do większości, podobieństwo — analogia, równia pochyła — przewidywana katastrofa. Zasady: logika i szacunek. Błędy: manipulacje, atak osobisty.

Pierwsze pytania filozoficzne, jońska filozofia przyrody, poszukiwanie zasady świata, filozofia Pitagorasa.

PJończycy szukali elementu podstawowego (arché). Tales — woda, Anaksymenes — powietrze, Anaksymander — apeiron. Pitagoras: liczba podstawą kosmosu.

Filozofia Heraklita i Parmenidesa.

Heraklit: wszystko płynie, wieczna zmiana. Parmenides: byt jest niezmienny, ruch pozorny.

Paradoksy Zenona z Elei.

Paradoksy o ruchu (Achilles, strzała) pokazują sprzeczności w pojęciu ruchu.

Empedokles i cztery żywioły.

Wszystko składa się z ziemi, wody, powietrza, ognia; łączy je Miłość, rozdziela Nienawiść.

Próba pogodzenia zmienności i stałości - atomizm Demokryta. Dalsze losy atomizmu.

Demokryt: rzeczy z atomów w próżni — niezmienne atomy dają zmienne zjawiska. Atomizm wrócił w nowożytnej chemii i fizyce.

Początki empiryzmu

wiedza pochodzi z doświadczenia zmysłowego.

Metoda majeutyczna.

Sokrates prowadzi rozmówcę pytaniami do samodzielnego odkrycia prawdy.

Względność prawdy wg sofistów.

Protagoras: „człowiek miarą wszechrzeczy” — prawda zależy od punktu widzenia.

Teoria idei Platona.

Świat idei — doskonały, wieczny; świat zmysłów — niedoskonały. Idee są prawdziwymi bytami.