Renesans

antropocentryzm

człowiek w centrum wszechświata, celem wszelkiej myśli

humanizm

rozwój wiedzy o człowieku, fascynacja nim i wszystkimi sprawami związanymi z życiem ludzkim, podkreślanie godności jednostki ludzkiej, jej możliwości intelektualnych;

tren

gatunek poezji żałobnej, poświęcony zmarłej osobie, w którym podmiot liryczny wyraża żal i smutek po jej stracie i ukazuje ją w sposób idealny.

Literatura

- powrót do źródeł - łaciny, wzorców antycznych, - twórczość w językach narodowych (dwujęzyczność twórców), - odwołania do tradycji chrześcijańskiej. zasada mimesis i decorum (stosowność stylu),

Literatura 2

- skupienie się na człowieku, jego przeżyciach i doświadczeniach, - naśladowanie antycznych gatunków: tragedia, komedia, pieśń, elegia, hymn, tren, - nowe gatunki: fraszka, sonet, - ważni twórcy: Jan Kochanowski. Mikołaj Rej.

J. Kochanowski, Pieśń IX, ks. I (Chcemy sobie być radzi?)

- pochwala zabawy i biesiady, ale z umiarem (zasada złotego środka), - epikureizm pogodzony ze stoicyzmem i chrześcijaństwem, - wiara w rozum z jednoczesną świadomością jego ograniczeń, - nie podawanie się emocjom (stoicki spokój).

J. Kochanowski, Pieśń IX, ks. I (Chcemy sobie być radzi?) 2

- świadomość zmienności losów ludzkich (Fortuna), - pokora wobec Boga i jego wyroków, - filozofia jako przeciwwaga dla ślepego losu, - cnota jako wartość najwyższa, - czerpanie szczęścia z porządku i urody świata

J. Kochanowski, Treny (IX, X, XI)

- punkt kulminacyjny kryzysu światopoglądowego, - Kochanowski przestaje wierzyć w moc cnoty i rozumu, - filozofia, którą wyznawał przez całe życie - stoicyzm - okazuje się nieskuteczna wobec cierpienia,

J. Kochanowski, Treny (IX, X, XI) 2

rozpacza i poszukuje duszy córki, szuka odpowiedzi w różnych systemach wierzeń, czuje się zagubiony, bo nie otrzymuje żadnych konkretnych odpowiedzi, odczuwa bezsilność wobec losu, kryzys wiary, filozofii i sensu, człowiek jest bezbronny wobec cierpienia

Stoicyzm

uczy osiągania szczęścia i spokoju poprzez życie zgodne z naturą i rozumem, panowanie nad emocjami, cnotę i samodyscyplinę, niezależnie od zewnętrznych okoliczności.

Epikureizm

celem życia jest osiągnięcie szczęścia jako brak cierpienia i spokój duszy, co realizuje się przez umiarkowane przyjemności, życie zgodne z naturą, przyjaźń, unikanie zbędnych lęków (np. przed bogami czy śmiercią) i wycofanie z życia publicznego