Pytanie |
Odpowiedź |
rozpocznij naukę
|
|
Pharmakon – lek, trucizna; logos – nauka
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
nauka o działaniu leków na organizm” -
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
• mechanizmami działania leków na organizm oraz skutkami tych działań, czyli efektami farmakologicznymi jak i pozostającymi z nimi w ścisłej łączności: działaniami leczniczymi i niepożądanymi leków
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
• losami leków w organizmie, • zastosowaniem klinicznym leków, • interakcjami między różnymi lekami, • oraz wieloma innymi zagadnieniami związanymi ze stosowaniem i badaniem leków
|
|
|
Podstawowymi działami farmakologii rozpocznij naukę
|
|
są farmakokinetyka i farmakodynamika:
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
zajmuje się mechanizmami działania oraz efektami farmakologicznymi leków.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
zajmuje się losami leków w organizmie = procesami jakimi lek podlega w ustroju → m.in. bada szybkość procesów wchłaniania leków, ich dystrybucji, metabolizmu i eliminacji z organizmu.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
jest integralną częścią farmakologii, zajmującą się przede wszystkim klinicznymi aspektami leczenia farmakologicznego; tak więc ten dział skupia się na zagadnieniach związanych z praktycznym zastosowaniem leków
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
zajmuje się wpływem czynników dziedzicznych na działanie leków.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
określa wpływ działania leków na organizm w zależności od wieku.
|
|
|
Farmakologia rozwojowa Wyróżnić tu możemy: rozpocznij naukę
|
|
• farmakologię pediatryczną, która zajmuje się wpływem leków na organizmy młode, • farmakologię geriatryczną, która zajmuje się wpływem leków na organizmy stare,
|
|
|
Nauki pozostające w łączności z farmakologią, to m.in.: rozpocznij naukę
|
|
Receptura – nauka o postaciach leków, ich zapisywaniu i sposobach sporządzania. Toksykologia – nauka o truciznach.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
pierwiastek, związek chemiczny, związek pochodzenia naturalnego lub otrzymany syntetycznie, przygotowany w odpowiedniej postaci i przeznaczony do stosowania w leczeniu i profilaktyce chorób oraz diagnostyce.
|
|
|
w Polsce prawo farmaceutyczne nie zawiera pojęcia rozpocznij naukę
|
|
lek”, lecz produkt leczniczy
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
jest subs lub mieszanina subst, której przypisuje się wł zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierz, lub podawana człowiekowi lub zwierzęciu w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, funkcji organizmu
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
jest to substancja lub mieszanina substancji wykorzystywana do sporządzania lub wytwarzania produktów leczniczych.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
każda substancja (także lek), która wprowadzona do organizmu, w odpowiednio dużej dawce, powoduje zaburzenia czynności fizjologicznych (chorobę) a nawet śmierć.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Podziały lekówPodziały leków
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Środ farmaceutyczny nowatorskiego producenta, po raz pierwszy dopuszczony na świecie do dystrybucji (jako lek opatentowany), w oparciu o udokumentowana skuteczność terapeutyczną, bezpieczeństwo stosowania i jakość, zgodnie ze współczesnymi wymogami.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Lek oryginalny chroniony patentem ma pozycję monopolistyczną i dlatego jego cena jest wyższa (do momentu wygaśnięcia okresu ochrony patentowej sprzedaje go wyłącznie firma farmaceutyczna,
|
|
|
lek odtwórczy (generyczny; leki odtwórcze - generyki) rozpocznij naukę
|
|
jest to odpowiednik leku oryginalnego tzn. zawiera tę samą substancję czynną, przy identycznych lub podobnych substancjach pomocniczych. Nie ma zmienionej biodostępności. Tak samo się wchłania, dystrybuuje, podlega metabolizmowi itd. często tańsze,
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą i w określonym opakowaniu (ustawa z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne. (Dz.U. z 2001 r. Nr 126, poz. 1381) = produkowany masowo przez przemysł farmaceutyczny.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
produkt leczniczy sporządzony w aptece zgodnie z przepisem przygotowania zawartym w Farmakopei Polskiej lub farmakopeach uznawanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej przeznaczony do wydawania bezpośrednio w tej aptece
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie recepty lekarskiej, a w przypadku produktu leczniczego weterynaryjnego - na podstawie recepty wystawionej przez lekarza weterynarii.
|
|
|
Ze względu na ilość substancji czynnych zawartych w leku: rozpocznij naukę
|
|
leki proste – zawierają jedną substancję czynną leki złożone – zawierają co najmniej dwie substancje czynne
|
|
|
Ze względu na charakter i miejsce działania: rozpocznij naukę
|
|
leki o działaniu miejscowym leki o działaniu ogólnym
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
(dosis curativa, therapeutica) – dawka wywierająca działanie lecznicze, tj. sprowadzająca do normy zaburzone chorobą czynności organizmu.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
dosis maximalis) – jest to największa dawka lecznicza, która jeszcze nie wywołuje efektu toksycznego.
|
|
|
dawka progowa/minimalna/subterapeutyczna rozpocznij naukę
|
|
dosis minimalis) – najmniejsza ilość środka, która już pewne reakcje ze strony organizmu.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
jest to najmniejsza ilość leku, która powoduje działanie trujące tj. wywołuje zaburzenia czynności organizmu w granicach patologicznych.
|
|
|
dawka śmiertelna (dosis letalis) rozpocznij naukę
|
|
jest to najmniejsza ilość leku, która poraża ważne dla życia czynności organizmu (oddychanie, czynność serca), powodując śmierć. Do określania tej dawki wykorzystuje się zwierzęta doświadczalne (szczury, myszy)
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
jednorazowa (pro dosi) dobowa (pro die) – sumaryczna ilość leku zastosowana u chorego w ciągu doby.
|
|
|
dawka nasycająca (uderzeniowa) rozpocznij naukę
|
|
stosowana najczęściej w antybiotykoterapii – pierwsza dawka jest najczęściej dwukrotnie większa (uderzeniowa) od następnych (podtrzymujących). Dawki uderzeniowe stosuje się w celu zapewnienia szybkiego odpowiednio wysokiego stężenia leków
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
działanie przyczynowe (etioterapeutyczne) rozpocznij naukę
|
|
Leki, które usuwają przyczynę choroby, nazywamy lekami przyczynowymi, a takie działanie, działaniem przyczynowym. Lekami przyczynowymi są np. antybiotyki gdyż niszcząc drobnoustroje chorobotwórcze, niszczą przyczynę zakażenia.
|
|
|
działanie przyczynowe (etioterapeutyczne) rozpocznij naukę
|
|
tak działają także leki uzupełniające niedobory ustrojowe, np. witaminy w terapii awitaminoz lub sole potasowe w hipokaliemii (niedobór potasu). Czasem jednak będzie to leczenie substytucyjne, tzn. zastępcze (= działanie substytucyjne)
|
|
|
działaniem objawowym (symptomatycznym) rozpocznij naukę
|
|
objawowo działają m.in. leki przeciwgorączkowe, leki przeciwnadciśnieniowe, leki przeciwkaszlowe. Działanie objawowe jest bardziej skuteczne, im punkt uchwytu działania leku jest bliższy punktu uchwytu działania czynn patogennego, który w-wołał choro
|
|
|
Metody leczenia objawowego: rozpocznij naukę
|
|
Metody leczenia objawowego: Metody leczenia objawowego:
|
|
|
leczenie homeopatyczne (similia similibus curantur – podobne leczy się podobnym) - rozpocznij naukę
|
|
obecnie rzadko stosowane, polega na podawaniu bardzo małych (homeopatycznych) dawek substancji, która w większych dawkach wywołuje objawy podobne do obserwowanych objawów chorobowych, np. w biegunce
|
|
|
leczenie allopatyczne - contraria contraribus curantur rozpocznij naukę
|
|
– przeciwne leczy się przeciwnym – ta zasada polega na stosowaniu leków wywołujących zmiany czynności organizmu przeciwne do objawów danej choroby, np. leki obniżające ciśnienie krwi w chorobie nadciśnieniowej, leki przeciwgorączkowe w gorączce.
|
|
|
Rodzaje działań leków c.d. Podział ze względu na obecność lub brak wpływu leku na funkcję oun rozpocznij naukę
|
|
• działanie ośrodkowe – czyli działanie na ośrodkowy układ nerwowy (oun) • działanie obwodowe – czyli działanie na obwody układ nerwowy oraz na inne tkanki i narządy oprócz oun.
|
|
|
co obniżają ciśnienie krwi, rozpocznij naukę
|
|
zarówno klonidyna, jak i metoprolol
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
działa głównie ośrodkowo (zmniejsza aktywność ośrodków ukł. współczulnego w OUN),
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
głównie obwodowo, tj. blokuje receptory β-adrenergiczne w sercu; efekty obwodowe obu leków są takie same: zmniejszenie ciśnienia krwi poprzez zwolnienie jego czynności i zmniejszenie siły jego skurczu.
|
|
|
Podział biorący pod uwagę miejscowe lub ogólne oddziaływanie leku rozpocznij naukę
|
|
Podział biorący pod uwagę miejscowe lub ogólne oddziaływanie leku
|
|
|
• działanie miejscowe (lokalne rozpocznij naukę
|
|
– czyli działanie leków w miejscu ich zastosowania. Tak działa większość leków stosowanych na skórę lub błony śluzowe – zwykle są to antybiotyki, leki przeciwzapalne, przeciwhistaminowe i in. Lokalnie działają również środki znieczulające miejscowo.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
leki, które z miejsca podania przenikają do krwioobiegu a następnie do określonych układów, narządów, czy tkanek w takim stopniu, że osiągają tam stężenia terapeutyczne, a więc stężenia, i są wystarczające, aby lek mógł wpłynąć w oczekiwany sposób
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Zwykle następstwem działania leku na dany układ, czy narząd, są zmiany w funkcjonowaniu innych układów i narządów, stąd z pojęciem ogólnego działania leku wiąże się możliwość jego wielokierunkowego działania na organizm
|
|
|
Podział ze względu na wybiórczość (selektywność) działania leku rozpocznij naukę
|
|
Podział ze względu na wybiórczość (selektywność) działania leku
|
|
|
działanie wybiórcze (selektywne) rozpocznij naukę
|
|
działanie wybiórcze możemy odnosić do narządu np. oksytocyna powoduje skurcz tylko mięśni gładkich macicy, natomiast ergotamina powoduje oprócz skurczu mięśni gładkich macicy również skurcz naczyń krwionośnych.
|
|
|
Podział ze względu na odwracalność działania leku rozpocznij naukę
|
|
Podział ze względu na odwracalność działania lekuPodział ze względu na odwracalność działania leku
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
- to działanie po jakimś czasie przemijające np. zahamowanie oun pod wpływem środków znieczulających ogólnie mija po ustaniu działania środka;
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
środki żrące w pewnych stężeniach nieodwracalnie uszkadzają skórę, również niektóre inhibitory acetylocholinoesterazy nieodwracalnie blokują ten enzym.
|
|
|
Podział ze biorący pod uwagę „bezpośredniość” lub „pośredniość” mechanizmu działania leku rozpocznij naukę
|
|
• działanie bezpośrednie • działanie pośrednie
|
|
|
Działanie bezpośrednie i pośrednie leków można rozpocznij naukę
|
|
Działanie bezpośrednie i pośrednie leków można
|
|
|
Na przykład spazmolityki, rozpocznij naukę
|
|
czyli leki rozkurczające mięśnie gładkie
|
|
|
dzielimy na działające bezpośrednio tzn. rozpocznij naukę
|
|
takie, które działają bezpośrednio (tj. bez pośrednictwa ukł. nerwowego) na komórki mięśni gładkich, np. papaweryna, która hamując enzym fosfodiestrazę w komórkach mięśniowych mięśni gładkich wywołuje ich rozkurcz
|
|
|
Z kolei oksyfenonium jest spazmolitykiem o działaniu pośrednim, rozpocznij naukę
|
|
gdyż nie wpływa bezpośrednio na komórki mięśniowe, ale blokując receptory muskarynowe (układu parasympatycznego) na tych komórkach powoduje ich rozkurcz; dlatego że działa za pośrednictwem układu autonomicznego mówimy, że ma działanie pośrednie.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
(czyli leki pobudzające układ współczulny) dzielimy również
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
tj. takie które łączą się z receptorami układu współczulnego i je pobudzają, np. metoksamina łączy z receptorami 1-adrenergicznymi i je pobudza.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
ponieważ działa w ten sposób, że nie wiąże się z receptorem 1-adrenergiczne, ale pobudza go poprzez to, że nasila uwalnianie noradrenaliny, a ta będąc wtedy w zwiększonej ilości z większą siłą pobudza receptory 1-adrenergiczne.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
to inne, obok głównego, działania leku, które mają znaczenie korzystne/pożądane. Przykład: metamizol (Pyralginum) stosuje się głównie jako lek przeciwbólowy dodatkowo słabe działanie spazmolityczne (rozkurczające m gładkie p. pok) i uspokajające,
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
wszystkie niekorzystne efekty działania leków, występujące po zastosowaniu dawek leczniczych. Są charakterystyczne dla konkretnego leku i mogą wystąpić, lecz nie muszą, wówczas gdy jest on stosowany w dawkach leczniczych, zgodnie ze wskazaniami.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
nazywane też są objawami toksycznymi leku. Uwaga! proszę nie mylić objawów toksycznych z działaniem toksycznym
|
|
|
Działania niepożądane można podzielić rozpocznij naukę
|
|
Działania niepożądane można podzielić
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
tj, które są związane z mechanizmem działania np. betaksolol zmniejsza siłę skurczu m sercowego, co wykorzystuje się np. w terapii ch. wieńcowej, czasem może dochodzić do sytuacji gdy efekt jest silnie wyrażony i prowadzi do niewydolności krążenia)
|
|
|
nie dające się przewidzieć, rozpocznij naukę
|
|
gdyż nie mają związku z mechanizmem/kierunkiem działania leku; działania te z mają często podłoże immunologiczne (= uczulenie na lek) lub genetyczne.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
są wyrazem nadwrażliwości organizmu na niektóre leki (np. hormony, antybiotyki naturalne, surowice odpornościowe); mogą być miejscowe (wysypka, pokrzywka) lub ogólne (wstrząs anafilaktyczny), objawy ze strony ukł nerw, krążenia, oddech,
|
|
|
Niespodziewane działanie niepożądane rozpocznij naukę
|
|
każde negatywne działanie produktu leczniczego, którego charakter lub stopień nasilenia nie jest zgodny z danymi zawartymi w odpowiedniej informacji o produkcie leczniczym.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
– należy je odróżniać od działań niepożądanych – działanie toksyczne jest następstwem przedawkowania leku, czyli przekroczenia maksymalnej dawki leczniczej
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
(zwany też: zakresem, współczynnikiem albo indeksem terapeutycznym) – określa stosunek między dawką bezpieczną (działającą skutecznie) a dawką, która może wywołać objawy toksyczne. Im większy jest ten wskaźnik, tym stosowany lek jest bezpieczniejszy
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
stosunek korzyści terapeutycznych leku do niebezpieczeństw związanych z jego stosowaniem (risk/benefit ratio). niebezpieczeństwo ze stosowaniem leku nie powinno być nigdy większe, niż niebezpieczeństwo samej choroby wobec której zastosowano ten lek
|
|
|
Na efekt farmakologiczny leku mogą mieć wpływ następujące czynniki: rozpocznij naukę
|
|
Na efekt farmakologiczny leku mogą mieć wpływ następujące czynniki:
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
pod wieloma względami zarówno morfologicznymi, jak i czynnościowymi znacznie się różnią od organizmu osoby dorosłej, co niejednokrotnie może warunkować odmienną reaktywność na różne bodźce, w tym także na leki.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Również organizm człowieka w podeszłym wieku różni się niekiedy znacznie od organizmu człowieka w średnim wieku. Często ludzie starsi reagują na leki inaczej niż ludzie w wieku dojrzałym – problematyką tą zajmuje się farmakologia geriatryczna.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
– u ludzi stwierdza się na ogół większą wrażliwość kobiet na działanie leków, choć brak jest udokumentowanych danych doświadczalnych.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
dawki leków są obliczone dla człowieka o przeciętnej masie ciała 70 kg. Stwierdzono, że u ludzi o przeciętnej zawartości tkanki tłuszczowej istnieje liniowa zależność między dawką na kg masy ciała a stężeniem we krwi
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
najbardziej właściwe jest dawkowanie leków w przeliczeniu na kg masy ciała.
|
|
|
We wszystkich znacznych odchyleniach masy ciała od tej normy rozpocznij naukę
|
|
, tj. u ludzi bardzo niskich i szczupłych (np. < 40 kg) lub bardzo wysokich i otyłych (np. 100 kg), należy się liczyć z dużymi niekiedy różnicami w działaniu leków podawanych w dawkach najczęściej stosowanych leczniczo
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Niektórzy bowiem uważają, że dawki leku należy przeliczać na powierzchnię ciała, tzn. na 1 m2 powierzchni ciała.
|
|
|
stan czynnościowy organizmu rozpocznij naukę
|
|
Proces choro, determinuje efekt farmakologiczny, jak wchłanianie leków, wiązanie z białkami krwi i tkanek, przenoszenie z krwią, transport leków przez bł. Biol. do tkanek, ich dystrybucję w poszczególnych kompartmentach, biotransformację i wydalanie
|
|
|
stany chorobowe, wzmagające czynność motoryczną i wydzielniczą jelit, rozpocznij naukę
|
|
zmniejszają wchłanianie leków z jelit (które zostały podane doustnie) – znany jest fakt znacznie zmniejszonego wchłaniania się leków z jelit u pacjentów z biegunką
|
|
|
u pacjentów z chorobami wątroby rozpocznij naukę
|
|
może dochodzić do zmiany siły i/lub czasu działania leków metabolizowanych w wątrobie. Na przykład u pacjentów z żółtaczką mechaniczną dochodzi znacznego przedłużenia działania fenobarbitalu w wyniku upośledzenia jego metabolizmu
|
|
|
Nerki - w działaniu leków duże znaczenie ma sprawność ich wydalania rozpocznij naukę
|
|
Choroby nerek odbijają się niekiedy wręcz dramatycznie na wydalaniu niektórych leków, przedłużając ich biologiczny okres półtrwania oraz siłę działania farmakologicznego i toksyczność;
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
niektóre niepożądane reak na leki są uwarunkowanymi genety. Różnice w efektach farmako lub toksycznych na dany lek, przekraczające najczęściej obserwowane granice w danej populacji, wynikają często z genety uwarunkowanych wad enzymaty, enzymopatii
|
|
|
Z efektem farmakologicznym (działaniem leku) związane są zjawiska: rozpocznij naukę
|
|
Z efektem farmakologicznym (działaniem leku) związane są zjawiska:
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
zjawisko polegające na SZYBKIM (tj. już po kilku dawkach) wygaszaniu działania leku, np. po dożylnym podaniu efedryny, po każdym następnym wstrzyknięciu występuje coraz słabsze podwyższanie ciśnienia tętniczego krwi, aż przestają reagować na lek
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
podobna do j/w, ale rozwijającym się WOLNIEJ (miesiące i latach). Do uzyskania tej samej reakcji staje się konieczne stopniowe zwiększanie dawki leku. Lecznicza dawka morfiny dla dorosłego człowieka wynosi 10-15 mg, z czasem potrzeba więcej
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
nasilonym metabolizmem leków wskutek indukowania enzymów mikrosomalnych wątroby (są to enzymy odgrywające główną rolę w metabolizmie leków) np. barbiturany i fenytoina.
|
|
|
Tolerancja może się również rozwinąć wskutek rozpocznij naukę
|
|
zmniejszenia wrażliwości receptorów na lek, bądź zmian biochemicznych w komórkach docelowych, na które leki działają (niektóre leki psychotropowe).
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
w odniesieniu do drobnoustrojów lub pasożytów; zmniejszenie działania przeciwbakteryjnego lub przeciwpasożytniczego nazywa się opornością zarazków lub pasożytów na lek
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
gromadzenie się leków w organizmie. Zjawisko swoiste dla niektórych zw... Zachodzi w przypadkach podawania dawek leku w zbyt krótkich odstępach czasu, tak że organizm nie jest w stanie całkowicie wydalić dawki poprzedniej przed podaniem następnej.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
może dochodzić łatwo u pacjentów z niewydolnością wątroby lub nerek, u nich bowiem procesy rozkładu (niewydolność wątroby) i wydalania (niewydolność wątroby lub nerek) leku leków są upośledzone
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
tym gromadzące się w organizmie małe ilości każdorazowo wprowadzonej dawki tego samego leku ostatecznie sumują się w działaniu i zazwyczaj po podaniu kolejnej dawki wywołują nagłe zatrucie
|
|
|
. Do łatwo kumulujących się leków rozpocznij naukę
|
|
glikozydy naparstnicy, barbital, strychnina.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
jest to stan nadmiernej wrażliwości organizmu na lek wrodzony lub nabyty o podłożu immunologicznym! Lek, jak każdy zw. chem, może być dla organizmu antygenem, powodującym wytworzenie przeciwciał, wchodzi w reakcję immuno dająca obj nadwrażliwości
|
|
|
uczulenie na leki występuje częściej rozpocznij naukę
|
|
głównie u osób ze (skłonnością) do różnych alergii. Rzeczywiście obserwuje się częściej uczulenie na leki u chorych, którzy chorowali lub chorują na choroby alergiczne np. astmę oskrzelową, katar sienny, alergiczne zapalenie skóry.
|
|
|
Do leków które szczególnie często wywołują reakcje nadwrażliwości należą m.in. rozpocznij naukę
|
|
niektóre antybiotyki (zwłaszcza penicyliny, streptomycyna), salicylany, sulfonamidy, fenylbutazon, diuretyki tiazydowe.
|
|
|
idiosynkrazja (niealergiczna) rozpocznij naukę
|
|
(niealergiczna) – jest to stan zwiększonej wrażliwości organizmu na określony związek chemiczny, ale nie o podłożu immunologicznym! reakcja na lek, związana z osobniczą wrażliwością, wynika z nieprawidłowości przemian biochem leku w organizmie
|
|
|
lekozależność lub zależność lekowa rozpocznij naukę
|
|
– jest to stan psychiczny i fizyczny, który wynika z interakcji między żywym organizmem a lekiem, manifestujący się m.in. zmianą zachowania i innymi reakcjami, zawsze łącznie z tendencją
|
|
|
lekozależność lub zależność lekowa rozpocznij naukę
|
|
lub pożądaniem zażywania stale lub okresowo danego leku w celu doznania określonych jego efektów psychofarmakologicznych lub w celu uniknięcia nieprzyjemnych doznań wynikających z jego braku (= objawy zespołu abstynenckie).
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Mechanizmy działania leków rozpocznij naukę
|
|
Przez pojęcie „mechanizm działania leku” rozumiemy sposób/drogi w jaki/e lek wywołuje/uruchamia efekt farmakologiczny. Upraszczając można wyróżnić trzy typy mechanizmów w jaki działają leki:
|
|
|
1. Mechanizm fizykochemiczny rozpocznij naukę
|
|
– w tym wypadku leki nie łączą się ze swoistymi receptorami w określonych tkankach, ale wywierają efekty farmakologiczne poprzez działania fizykochemiczne, np. poprzez zmianę przepuszczalności błon komórkowych
|
|
|
Do leków o fizykochemicznym mechanizmie działania zaliczamy też m. in rozpocznij naukę
|
|
leki neutralizujące kwas solny żołądka i środki zmniejszające napięcie powierzchniowe (detergenty).
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
w tym wypadku lek wchodzi w reakcję z enzymem, koenzymem lub substratem, co prowadzi do hamowania lub pobudzania reakcji z udziałem owego enzymu, koenzymu czy substratu.
|
|
|
2. Mechanizm biochemiczny rozpocznij naukę
|
|
Najczęściej leki hamują aktywność określonego enzymu prowadząc do przedłużenia działania substancji, która jest rozkładana przez ten enzym. Bardzo często dotyczy to neuroprzekaźników np. acetylocholiny lub noradrenaliny.
|
|
|
fizostygmina hamuje aktywność enzymu rozpocznij naukę
|
|
acetylocholinoesterazy, która rozkłada acetylocholinę → dochodzi do nagromadzenia się acetylocholiny w szczelinie synaptycznej, skutkiem czego, działa ona ze zwiększoną siłą na receptory muskarynowe → dochodzi do pobudzenia układu parasymaptycznego.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
monoaminooksydazę → prowadzi to do zwiększenia % noradrenaliny i serotoniny iw czasie impulsu nerw zostają uwolnione w większej ilości do szczeliny synapt, nasilenie przewodnictwa noradrenergicznego i serotoninergicznego → efekt przeciwdepresyjny
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
polega na wiązaniu się leku ze specyficznym receptorem komórkowym w wyniku czego dochodzi do zmiany czynności komórek posiadających owy receptor, a więc i do zmiany czynności narządu/tkanki w skład którego/j wchodzą te komórki.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
to wysoko wyspecjalizowanym białko, stanowiące swoiste miejsce wiązania leku z komórką, zazwyczaj na jej powierzchni, które pośredniczy w działaniu leku. Receptory są przede wszystkim miejscami wiązania naturalnych, endogennych przekaźników
|
|
|
. Leki „wykorzystują” owe receptory tj rozpocznij naukę
|
|
wiążą się z nimi i w zależności od tego czy są ich agonistami i antagonistami (patrz dalej), mogą je pobudzać (= naśladowanie działania neuroprzekaźnika czy innego mediatora, który naturalnie pobudza ten receptor) lub blokować →
|
|
|
Z działaniem receptorowym leków związane są pojęcia rozpocznij naukę
|
|
: powinowactwo do receptora oraz aktywność wewnętrzna:
|
|
|
powinowactwo do receptora – rozpocznij naukę
|
|
zdolność do wiąz się z receptorem; leki o dużym powinowactwie łatwo łączą się z receptorem i mogą wypierać z połączeń z receptorem leki o mniejszym powinowact. fakt łączenia się z recept nie wystarczy do pobudzenia receptora.
|
|
|
powinowactwo do receptora – rozpocznij naukę
|
|
Konieczna jest jeszcze tzw. aktywność wewnętrzna leku.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
zdolność do pobudzania receptora, a więc do wywoływania reakcji fizjologicznej o takim natężeniu jak to, które występuje po związaniu tego receptora przez jego naturalnego mediatora
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
naturalnego mediatora, tj. substancję, która fizjologicznie pobudza ten receptor (np. lek pilokarpina pobudza receptory muskarynowe, które fizjologicznie pobudzane są przez acetylocholinę).
|
|
|
W wyniku związania się leku z receptorem może dojść do: rozpocznij naukę
|
|
pobudzenia receptora – tak działające leki nazywamy agonistami blokowania receptora – tak działające leki nazywamy antagonistami
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
JEST TO LEK, KTÓRY BLOKUJE DOSTĘP SUBSTANCJI AKTYWUJĄCYCH, ENDOGENNYCH LUB EGZOGENNYCH DO RECEPTORA; CHARAKTERYZUJE SIĘ więc: • POWINOWACTWEM DO RECEPTORA, ale: • BRAKIEM AKTYWNOŚCI WEWNĘTRZNEJ!!!
|
|
|
Gdy receptor jest „zajęty” (zablokowany) przez antagonistę, rozpocznij naukę
|
|
wówczas agonista (naturalny neuroprzekaźnik np. adrenalina, noradrenalina, acetylocholina) nie może połączyć się z receptorem i wywołać efektu czynnościowego np.:
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Fizjologicznie adrenalina pobudza receptory 1-adrenergicznych w sercu, co wywołuje m.in.: • zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego • przyspieszenie czynności serca
|
|
|
Zastosowanie antagonisty (=blokera) receptorów rozpocznij naukę
|
|
1-adrenergicznych np. propranololu, powoduje zablokowanie tych receptorów, tak więc niemożliwe jest ich pobudzenie przez adrenalinę, dochodzi więc do: • zmniejszenia siły skurczu mięśnia sercowego • zwolnienia czynności serca
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
ma powinowactwo do receptora, ale nie posiada aktywności wewnętrznej, tak więc blokuje receptor z którym się łączy = nie dopuszcza do jego pobudzenia przez naturalny przekaźnik → prowadzi to do hamow/osłabienia czynności, za którą odpowiada receptor
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
JEST TO LEK, KTÓRY POSIADA ZDOLNOŚĆ DO AKTYWACJI (POBUDZENIA) RECEPTORA; CHARAKTERYZUJE SIĘ więc: • POWINOWACTWEM DO RECEPTORA i • AKTYWNOŚCIĄ WEWNĘTRZNĄ
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
posiada powinowactwo do receptora oraz aktywność wewnętrzną, tak więc pobudza receptor z którym się łączy → prowadzi to do pobudzenia/wzmocnienia czynności, za którą odpowiada receptor.
|
|
|
Można więc powiedzieć, że agonista rozpocznij naukę
|
|
NAŚLADUJE działania naturalnego przekaźnika (czyli substancji, która fizjologicznie pobudza dany receptor), np. przykład dobutamina jest agonistą receptorów 1-adrenergicznych
|
|
|
Receptory można podzielić na 2 grupy: rozpocznij naukę
|
|
METABOTROPOWE, JONOTROPOWE
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
pobudz tych receptorów prowadzi do zwiększ lub zmniejsz syntezy wtór przekaźnika (np. cAMP, IP3, DAG) w kom, co prowadzi do odpowie efektu; należą tu między innymi: receptory - i -adrenergiczne, (M), serotoninergiczne (5-HT) i dopaminoergiczne (D)
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
recept związane z kanałami jonowymi. Jest to bardzo ważny typ receptorów związany bezpośrednio z przewodnictwem nerwo. Po pobudzeniu przez agonistę rec te otwierają por, czyli kanał w błonie komórkowej, umożliwiając napływ jonów do wnętrza komórki
|
|
|
receptory jonotropowe dzielimy na dwa typy: rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
- to receptory, których pobudzenie prowadzi do aktywacji czynności komórki; należy tu np. receptor nikotynowy w płytce nerwowo-mięśniowej;
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
to receptory, których pobudzenie prowadzi do hamowania czynności komórki, w której są zlokalizowane, należy tu np. receptor GABA-ergiczny, który znajduje się w błonie komórkowej neuronów oun
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Pobudzenie tego receptora powoduje otwarcie kanałów chlorkowych w błonie komórkowej neuronu, w następstwie czego dochodzi do wnikania Cl- do wnętrza neuronu → w ten sposób potencjał wnętrza neuronu staje się jeszcze bardziej ujemny
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Współczesna farmakoterapia rozpocznij naukę
|
|
rzadko ogranicza się do podawania choremu jednego leku (monoterapia), najczęściej opiera się natomiast na stosowaniu wielu leków równocześnie, czyli na leczeniu skojarzonym (polipragmazja
|
|
|
Równoczesne stosowanie kilku leków rozpocznij naukę
|
|
może prowadzić niekiedy do różnorodnych zmian siły i czasu działania lub toksyczności jednego lub kilku ze stosowanych równocześnie leków. Są to następstwa tzw. interakcji leków.
|
|
|
Interakcja (interferencja) leków rozpocznij naukę
|
|
– jest to wzajemne oddziaływanie leków na siebie, tzn. wpływ jednego leku na wynik działania drugiego, jednocześnie stosowanego leku. Wyróżnia się 3 rodzaje interakcji: • farmaceutyczną • farmakokinetyczną • farmakodynamiczn
|
|
|
1. Interakcje farmaceutyczne rozpocznij naukę
|
|
Na interakcje farmaceutyczne składają się chemiczne i fizykochemiczne niezgodności recepturowe, czyli wzajemne reagowanie leków ze sobą przed jeszcze przed ich zastosowaniem u pacjenta. Zagadnienia te nie są domeną farmakologii,
|
|
|
2. Interakcje farmakokinetyczne rozpocznij naukę
|
|
Interakcją farmakokinetyczną nazwano wpływ jednego leku na losy drugiego leku w organizmie PATRZ MATERIAŁ „FARMAKOKINETYKA”
|
|
|
3. Interakcja farmakodynamiczna rozpocznij naukę
|
|
– to wzajemne modyfikowanie działania farmakologicznego (zmiana siły i czasu działania) przez równocześnie zastosowane leki na poziomie receptora i efektora
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
(syn – razem, ergein działać) – jest to zgodne, jednokierunkowe działanie leków. Wyróżniamy dwa typy synergizmu:
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
występuje wówczas, gdy efekt działania leków podanych równocześnie stanowi sumę ich działań („1+1=2”) – następuje więc tylko sumowanie się efektów działania leków.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
występuje wówczas, gdy mechanizm i punkt uchwytu (czyli miejsce działania) obu leków jest taki sam (np. parasymaptykomimetyki: karbachol i betanechol; punkt uchwytu ich działania: receptor muskarynowy). Synergizm ten nie daje specjalnych korzyści.
|
|
|
synergizm hiperaddycyjny (zwany też: potencjalizacją) rozpocznij naukę
|
|
występuje, gdy podanie dwóch (lub większej ilości) leków, wywołuje większe działanie, niż wynikałoby to z sumowania się działań indywidualnych leków
|
|
|
synergizm hiperaddycyjny (zwany też: potencjalizacją) rozpocznij naukę
|
|
działanie leków podanych razem jest większe niż suma działania poszczególnych składników („1+1=3”). Synergizm ten występuje wówczas gdy zastosowane leki mają odmienne od siebie punkty uchwytu i mechanizmy działania
|
|
|
Trzeba jednak wspomnieć, że pojęcie synergizmu rozpocznij naukę
|
|
odnosi się nie tylko do efektu leczniczego, ale również do działań niepożądanych; → równoczesne stosowanie leków, które wywierają takie same działanie niepożądane, prowadzi do sumowania się tych działań
|
|
|
. Przykłady: Potencjalizacja nefrotoksyczności rozpocznij naukę
|
|
Antybiotyki aminoglikozydowe + diuretyki pętlowe • Antybiotyki aminoglikozydowe + cefalosporyny
|
|
|
Potencjalizacja ototoksyczności: rozpocznij naukę
|
|
• Antybiotyki aminoglikozydowe + diuretyki pętlowe
|
|
|
Antagonizm (anti – przeciw; agon – walka) rozpocznij naukę
|
|
jest to przeciwne, różnokierunkowe działanie leków, które mogą hamować lub znosić wzajemnie swoje działanie. Wyróżnia się cztery typy antagonizmu:
|
|
|
antagonizm kompetycyjny (konkurencyjny) rozpocznij naukę
|
|
występuje wówczas, gdy dwa leki o przeciwnym działaniu (agonista i antagonista) mają ten sam punkt uchwytu (ten sam receptor albo ten sam enzym) → konkurują o to samo miejsce wiązania i mogą się wzajemnie wypierać
|
|
|
antagonizm kompetycyjny (konkurencyjny) rozpocznij naukę
|
|
W większym stopniu będzie wiązany ten lek, 15 T. M. & H.Z., KFiT, WMW, UWM, 2022 który ma większe powinowactwo do receptora, lub który znajduje się w większym stężeniu.
|
|
|
Przykładem antagonizmu kompetycyjnego jest antagonizm między rozpocznij naukę
|
|
karbacholem (agonista receptora muskarynowego – pobudza układ parasympatyczny) a atropiną (antagonista receptora muskarynowy – hamuje układ parasympatyczny) – konkurują o receptor muskarynowy
|
|
|
antagonizm niekompetycyjny (niekonkurencyjny) rozpocznij naukę
|
|
występuje wówczas gdy dwa leki wywierają działanie przeciwne, ale punkty uchwytu ich działania (mechanizmy działania) są RÓŻNE. Przykładem może być antagonizm niekompetycyjny między karbacholem a papaweryną
|
|
|
antagonizm niekompetycyjny (niekonkurencyjny) rozpocznij naukę
|
|
Karbachol kurczy mięśnie gładkie różnych narządów poprzez pobudzanie receptora muskarynowego, natomiast papaweryna działa na nie rozkurczająco, ale jej punktem uchwytu jest enzym, fosfodiesteraza (papaweryna hamuje aktywność tego enzymu
|
|
|
O ile w antagonizmie kompetycyjnym rozpocznij naukę
|
|
zwiększenie stężenie jednego leku może znieść działanie drugiego, to w antagonizmie niekompetycyjnym nie można tego w pełni osiągnąć (w rozumieniu pełnego wyłączenia działania jednego leku przez drugi)
|
|
|
antagonizm czynnościowy (funkcjonalny) rozpocznij naukę
|
|
polega na tym, że dwa leki wywierają przeciwne działanie, działając na różne receptory tego samego narządu
|
|
|
antagonizm czynnościowy (funkcjonalny) rozpocznij naukę
|
|
Na przykład adrenalina pobudzając receptory β-adrenergiczne w sercu przyspiesza jego czynność i zwiększa siłę skurczu, podczas gdy karbachol pobudzając receptor muskarynowy w sercu zwalnia jego czynność i zmniejsza siłę skurczu.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
polega na tym, że leki reagują ze sobą i uniemożliwiają w ten sposób reakcję z właściwym receptorem, czy innym punktem uchwytu, przy czym odbywa się to na terenie organizmu.
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
Jeżeli taka reakcja zachodzi poza organizmem to jest to niezgodność chemiczna (interakcja farmaceutyczna). Antagonizm chemiczny zachodzi np. między związkiem o właściwościach
|
|
|
rozpocznij naukę
|
|
1. Uwalnianie – Liberation 2. Wchłanianie – Absorption 3. Rozmieszczanie – Distribution 4. Biotrnasformację – Metabolism 5. Wydalanie – Excretion/Elimination
|
|
|