łacina

ius negotium

czynność prawna

dies

termin

modus

warunek

negotium claudicans

czynność przez nieupoważnioną osobę

ad solemnitatem

odpowiednia konieczna forma by była ważność

ad probationem

wymóg określonej formy dla celów dowodowych

ad eventum

forma czynności prawnej zastrzeżona dla wywołania konkretnych skutków

per facta concludentia

umowa zawarta tylko przez podjęcie odpowiednich działań

dies a quo

termin początkowy

dies ad quem

termin końcowy

ex tunc

od momentu zawarcia z mocą wsteczną

ex nunc

od teraz, od tej chwili

ex delicto

z czynu niedozwolonego

ex contracto

z umowy

verba legis

brzmienie ustawy

mortis causa

z przyczyny śmierci

causa solvendi

czynność w celu uwolnienia sie od zobowiązań

causa donandi

czynność w celu obdarowania innej osoby

lex perfecta

norma z sankcją nieważności czynności

lex plus quam perfecta

norma z sankcją nieważności i sankcją karną

lex minus quam perfecta

norma jedynie z sankcją karną

lex imperfecta

norma pozbawiona sankcji

praeter legem

obok ustawy, działanie nieprzewidziane w prawie, ale także bez sprzeczności z prawem

contra legem

przeciw ustawie

iuxta legem

zgodnie z prawem/ustawą

ratio legis

powód, cel, wydania ustawy

per analogiam

stosowanie ustawy analogicznie do innych ustaw

analogia iuris

podobieństwo z prawa, całego systemu

a contrario

przez przeciwieństwo

analogia legia

podobieństwo z danej ustawy

ubi societas, ibi ius

gdzie społeczeństwo tam prawo

fontes iuris oriundi

źródła pochodzenia prawa

fontes iuris cognoscendi

źródła poznania prawa

ex nihilo

z niczego

mos maiorum

zwyczaje naszych przodków

longa consuetudo

długa praktyka, długi zwyczaj

consuetudines loci

lokalne zwyczaje, miejscowe

consuetudines approbatae

zatwierdzone, przyjęte, uzgodnione zwyczaje

in summa

razem, w ogóle, w całości

summum ius summa iniuria

najwyższe prawo może prowadzić do najwyższego bezprawia

summa summarum

wszystko w całości, wziąwszy wszystko pod uwagę

consuetudines in scriptis redactae

prawo zredagowane na piśmie

adiuvandi iuris civilis gratia

pretorskie wspomaganie, wyjaśnianie prawa cywilnego

supplendi iuris civilis gratia

pretorskie uzupełnianie luk prawa cywilnego

corrigendi iuris civilis gratia

pretorskie poprawianie prawa cywilnego

ius est ars boni et aequi

prawo jest sztuką stosowania tego, co dobre i słuszne

utriusque iuris

prawo rzymskie i kanoniczne

ius cogens

przepisy bezwzględnie obowiązujące, wiążące

ius dispositivum

przepisy względnie obowiązujące

ius particulare

prawo miejscowe

ius universale

prawo powszechne

error iuris/error facti

mylne wyobrażenie, co do obowiązującego prawa / błąd okoliczności

ignorantia

nieznajomość

ignorantia iuris nocet

nieznajomość prawa szkodzi

ignorantia iuris non exculpat

nieznajomość prawa nie zwalnia od odpowiedzialności

ignorantia facti non nocet

nieznajomość faktów nie szkodzi dla osoby, która oświadcza swą wolę

glossa

uwaga

glossa ordinaria

prace średniowiecznych doktorów prawa z uniw w Bolonii

ius ducale

prawo książęce

forum

rynek

forum Romanum

rynek w Rzymie

forum competens

sąd kompetentny do orzekania w danej sprawie

forum contractus

sąd właściwy dla miejsca zawierania kontraktu, miejsce zawierania czynności prawnej

forum delicti commissi

sąd właściwy ze względu popełnienia przestępstwa

forum originis

miejsce pochodzenia

forum domicilii

miejsce pobytu, zamieszkania

forum rei sitae

miejsce położenia rzeczy, o którą toczy sie spór

forum solutionis

miejsce spełnienia świadczenia, zobowiązania

forum soluti contractus

miejsce uwolnienia sie ze zobowiązania do wypełnienia kontraktu

forum hereditatis

miejsce ostatniego pobytu przed śmiercią

forum liberum

sąd, który można dowolnie wybrać

loca forensia

miejsce sprawowania sądu

census fori

opłata sądowa

actor sequitur forum rei

"powód idzie na sąd pozwanego"

formula processus

formuła procesu

ecclesia vivit lege Romana

kościół posługuje sie prawem rzymskim

causae spirituales

sprawy duchowe

causae saeculares

świeckie sprawy

lex perfecta

norma opatrzona sankcją nieważności

lex plus quam perfecta

norma opatrzona sankcją nieważności i sankcją karną

lex minus quam perfecta

norma opatrzona tylko sankcją represyjną

lex imperfecta

norma pozbawiona jakichkolwiek sankcji

praeter legem

działanie w celu obejścia ustawy, wykorzystywanie jej kruczka prawnego

contra legem

dzialanie wbrew/przeciw ustawie

iuxta legem

działanie zgodne z ustawą

ratio legis

cel ustawy

a contrario

Z przeciwieństwa, wychodząc z przeciwległego założenia

praesumptio facti

domniemanie faktyczne, na podstawie doświadczenia zyciowego, innych faktów

praesumptio homilia vel facti

domniemanie faktyczne z zeznań ludzi?

praesumptio ptio iuris tantum

domniemanie wyłącznie prawne, można je obalić dowodem przeciwnym

praesumptio iuris ac de iure

domniemanie prawne niewzruszalne, nie można go obalić przeciwdowodem

lex generalis

ustawa ogólna

lex specialis

ustawa specjalna

desuetudo

wygaśnięcie poprzez nieużywanie

de lege lata

dyskusja, mowa, komentarz do ustaw obecnie obowiązujących

de lege ferenda

dyskusja o ustawie, która ma się dopiero ukazać

erga omnes

skuteczność wobec wszystkich

inter partes

skuteczność między stronami, dotyczy jedynie stron umowy

da mihi factum, dabo tibi

Daj mi fakt, dam ci prawo (najpierw musimy znac stan faktyczny by móc dopasować go do prawa)

iura novit curia

sąd zna prawo, czyli strony nie muszą udowadniać, że takie prawo istnieje

sensu stricto

w ścisłym znaczeniu

sensu largo

w sensie szerokim

clara non sunt interpretanda

rzeczy jasne nie wymagają interpretacji

ex definitione

Z definicji

qui suo iure utitur neminem laedit

ten kto korzysta ze swojego prawa nikomu nie szkodzi

prior tempore, potior iure

pierwszy w czasie, mocniejszy w prawie (kto pierwszy ten lepszy)

expressis verbis

wyraźnymi słowami

superfluum

niepotrzebnie powtórzone to samo

numerus clausus

liczba zamknięta, katalog pełny np. w momencie wymieniania praw na rzeczy cudzej

prima facie

na pierwszy rzut oka

genus species

rzeczy oznaczone gatunkowo

genus perire non censetur

uważa sie, że gatunek nie ginie

causa solvendi

przyczyną jest zwolnienie sie z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia

causa donandi

dokonuje sie czynności aby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby bez ekwiwalentu?

causa obligandi vel acquirendi

przyczyną takiej czynności prawnej jest nabycie praw lub majątku

ubi loqui potuit et debuit

istnieją okoliczności gdzie należy i można powiedzieć

ad incertas personas

działania skierowane przeciwko nieokreślonej liczby osób

per facta concludentia

zawarcie czynności prawnej przez sam fakt czynności dokonanej

ad solemnitatem

forma czynności prawnej zastrzeżona pod rygorem nieważności

ad probationem

czynność prawna zawarta na piśmie w celu posiadania dowodu jej zawarcia

ad eventum

wymóg formy do osiągnięcia wybranych skutków prawnych

reservatio mentalis

zastrzeżenie dokonane w myśli, zmieniające treść słów wypowiedzianych glośno, wola niezgodna z oświadczeniem woli

essentialia negotii

istotne elementy czynności prawnej, określających jej typ

naturalia negotii

postanowienia czynności prawnej wynikające z zasad słusznego i sprawiedliwego obrotu prawnego

accidentalia negotii

postanowienia nietypowe, dodatkowe, niekonieczne

negotium claudicans

czynność mająca dwojaki charakter; powodowała przysporzenie i obciążenie majątku NIEDOJRZAŁEGO, jeżeli opiekun nie wyraził zgody to tylko przysporzenie, skuteczna, gdy potwierdził już dojrzały

computatio civilis

sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w którym najmniejszą jednostką obliczania czasu jest dobra, tzw komputacja rzymska

computatio a momento ad momentum

sposób liczenia czasu, bardzo dokładny od godziny zdarzenia

ex tunc

od początku zawarcia umowy z mocą wsteczną

ex nune

od teraz, od tej pory

ex contractu

wynikający z umowy, kontraktu

ex delicto

wynikający z czynu niedozwolonego

res

rzecz

res omnium communes

rzecz wspólna dla wszystkich