synteza: biblia, średniowiecze

sacrum

to, co należy do sfery religijnej; BOSKA RZECZYWISTOŚĆ

profanum

sfera ŚWIECKA, ludzka (przeciwstawiona sferze sacrum)

Biblia

zbiór ksiąg, traktowany przez kształtujące go wspólnoty: judaistyczną i chrześcijańską jako świete, objawionez podyktowame przez boga; ŹRÓDŁO NAJISTOTNIEJSZYCH PRAWD RELIGIJNYCH, ZASAD MORALNYCH I WIEDZY(o człowieku/o świecie)

przymierze

przyrzeczenia, obietnice złożone ludziem przez Boga, w zamian za wierność, posłuszeństwo

biblia złożona z 39 ksiąg spisanych w wierze Izraela

BIBLIA HEBRAJSKA/żydowska

Biblia jako Stary i Nowy Testament

BIBLIA CHRZEŚCIJAŃSKA

Biblia złożona ze starego testamentu z wersji hebrajskiej oraz nowego wg. wiary chrześcijańskiej

biblia PROTESTANCKA

kanon

zbiór ksiąg biblijnych uznanych przez kościoł za autentyczne i natchnione przez Boga

podział ksiąg starego testamentu

- historyczne; -dydaktyczne; -prorockie

elementy nowego testamentu

1) ewangelie, 2) dzieje apostolskie, 3) listy apostolskie, 4) apokalipsa św. jana

Septułaginta

tłumaczenie starego testamentu z hebrajskiego na grecki

Wulgata

tłumaczenie biblii z hebrajskiego i greckiego na łacinę

werset

jednostka podziału w biblii; zdanie/grupa zdań wyodrębnione graficznie

księgi historyczne

chronologicznie opisują wydarzenia wraz z ich przyczynami i skutkami

księgi dydaktyczne

głoszą mądrość biblijną; puczają, że Bóg stanowi podstawe życia ludzkiego; dotyczą ludzi i ich codzienności

lamentacja

SKARGA PODMIOTU LIRYCZNEGO/pieśń żałobna

teodycea

koncepcja pogodzenia wiary w dobroć i wszechmoc Boga z istnieniem zła

anafora

powtórzenia na początku zdań/wersów/strof

epifora

powtórzenia na końcu zdań/wersów/strof

traktat filozoficzny/esej filozoficzny

tekst poruszający tematy związane ze zrozumieniem świata (natury człowieka, sensu istnienia, możliwości poznania)

miłość caritas

-||- wynikająca z miłości do Boga

miłość eros

-||- zmysłowa, wynikająca z pożądania

parafraza

swobodna przeróbka utworu lub wypowiedzi, modyfikukąca treść, ale zachowująca ten sam sens

trawestacja

ośmieszająca parafraza

kryptocytat

cudze słowa ukrute w zmodyfikowanej formie utworu (osoby cytowanej)

psalm

poetycki utwór religijny o charakterze modlitewno-hymnicznym

psałterz

zbiór psalmów bilijnych wydany jako modlitewnik/śpiewnik

paralelizm

powtarzalność, regularność, symetria w utworze literackim

przypowieść

fabuła, historia posiadająca ukryte znaczenie

liryka zwrotu do adresata

liryka z jawnym podmiotem lirycznym, który zwraca się do adresata bezpośrednio!

apokalipsa

ostatnia księga nowego testamentu/LUB/koniec świata przepowiedzuany w biblii

eschatologia

przekonania o ostatecznych losach świata obecne w RELIGIACH LUB SYTEMACH FILOZOFICZNYCH

symbol

motyw będący ZNAKIEM TREŚCI UKRYTYCH, NIEJASNYCH; (daje możliwosc różnych interpretacji)

dekalog

10 przykazań podyktowanych Mojżeszowi przez Boga

sobór

spotkanie głów kościoła

apokryf

związany z biblią tekst wątpliwego pochodzenia

exemplum (przykład)

szczególna odmiana przypowieści, w której znaczenie, sens podany jest wprost

motyw wanitatywny

motyw marności, kruchości, przemijalności, znikomości, ulotnosci ludzkiego życia (--> vanitas = marność)

prorok

natchniony przez Boga; głosi jego naukę MÓWIĄC O PRZYSZŁOŚCI I MORALIZUJĄC

kolęda

pieśń relgijna związana (tematycznie) z Bożym Natodzeniem

średniowiecze (umiejscowienie w czasie)

STAROŻYTNOŚĆ ....... RENESANS

mediewistyka

dziedzina nuaki o średniowieczu

teocentryzm

stawianie Boga w centrum; ludzkie działania podporządkowane drodze do zbawienia

łacina

w średniowieczu język powszechny, uniwersalny

system feudalny

system społeczny w średniowieczu; na szczycie/1) jedna osoba 2) duchowieństwo 3) rycerstwo 4) mieszczaństwo

uniwersalizm średniowieczny

cecha średniowiecznej kultury, spajana prze wspólny język, wiarę i władzę świecką obok duchowej(papież+cesarz)

asceta

osoba wyrzekająca się zła, pokutująca i zamartwiająca się aby dążyć do zbawienia

wzorce parenatyczne/osobowe średniowiecza

rycerze, władcy, święci

etos

zespół wartosci określajacych ideał jakiejś postawy

moralitet

- prawdopodobnie zachowana sredniowieczna forma teatralna, w której występuje postać alegoryczne, ma postać dialogu i elementy społeczno-obyczajowe

scena mansjonowa

podzielona na przedziały przedstawiające różne sceny (tzw. mansjony)

scholastyka

filozofia dążąca do wyjaśnienia prawd wiary za pomocą rozumu

incipit

rozpoczęcie utowru lierackiego (pierwsze słowa)

dualizm

pogląd dotyczący natury i pochodzenia dobra i zła istniejącego w świecie

heroizacja

nadawanie komuś lub czemuś cech heroicznych, bohaterskich

retoryka

sztuka wypowiadania sie