Pytanie |
Odpowiedź |
Absentem in criminibus damnari non oportet rozpocznij naukę
|
|
Nie należy skazywać za przestępstwo nieobecnego.
|
|
|
Accessio cedit principali rozpocznij naukę
|
|
Przyrost przypada temu co główne.
|
|
|
Actor sequitur forum rei rozpocznij naukę
|
|
Powód idzie za sądem pozwanego.
|
|
|
Actus simulatus nullius est momenti rozpocznij naukę
|
|
Czynność pozorna jest nieważna.
|
|
|
Adoptio naturam imitatur rozpocznij naukę
|
|
Adopcja naśladuje naturę.
|
|
|
Alteri stipulari nemo potest rozpocznij naukę
|
|
Nikt nie może zawrzeć stypulacji w zastępstwie drugiego.
|
|
|
Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem (Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum) rozpocznij naukę
|
|
Wola testatora może być zmieniana aż do śmierci.
|
|
|
Audiatur et altera pars (Audi alteram partem) rozpocznij naukę
|
|
Niech będzie wysłuchana i druga strona.
|
|
|
Bis de eadem re agere non licet (Bis de eadem re agi non potest) rozpocznij naukę
|
|
Nie można procesować się dwa razy o to samo.
|
|
|
Casum sentit dominus rozpocznij naukę
|
|
Właściciel rzeczy ponosi skutki zdarzenia przypadkowego (powodującego uszkodzenie lub zniszczenie rzeczy).
|
|
|
Casus est maior vis cui humana infirmitas resistere non potest rozpocznij naukę
|
|
Siłą wyższą jest zdarzenie, któremu słabość ludzka oprzeć się nie może.
|
|
|
Clara non sunt interpretanda rozpocznij naukę
|
|
To co jasne nie wymaga interpretacji.
|
|
|
Cogitationis poenam nemo patitur rozpocznij naukę
|
|
Nikt nie ponosi kary za myślenie.
|
|
|
Commodum eius esse debet, cuius est periculum rozpocznij naukę
|
|
Korzyść musi przypadać temu, kto ponosi ryzyko.
|
|
|
Commodum eius esse debet, cuius est periculum rozpocznij naukę
|
|
Korzyść musi przypadać temu, kto ponosi ryzyko.
|
|
|
Compensatio est debiti et credit inter se contributio rozpocznij naukę
|
|
Potrącenie jest wzajemnym zaliczeniem długu i wierzytelności.
|
|
|
Confessio est regina probationum rozpocznij naukę
|
|
Przyznanie się jest królową dowodów
|
|
|
Confessus pro iudicato est rozpocznij naukę
|
|
Ten, kto się przyznał uważany jest za zasądzonego.
|
|
|
res iudicata pro veritate accipitur rozpocznij naukę
|
|
rzecz osądzona przyjmuje się za prawdę.
|
|
|
Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis rozpocznij naukę
|
|
Zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie przymusowe.
|
|
|
Conventio omnis intellegitur rebus sic stantibus (Rebus sic stantibus omnis promissio intellegitur) rozpocznij naukę
|
|
Każda umowa jest pojmowana jako obowiązująca tylko w danych, oznaczonych warunkach.
|
|
|
Crimina morte extinguuntur rozpocznij naukę
|
|
Przestępstwa ulegają wymazaniu przez śmierć (sprawcy)
|
|
|
Da mihi factum, dabo tibi ius rozpocznij naukę
|
|
Daj mi okoliczności faktyczne, a ja ci wskażę prawo.
|
|
|
Dies interpelat pro homine rozpocznij naukę
|
|
Termin wzywa za człowieka
|
|
|
Dolus non praesumitur rozpocznij naukę
|
|
Złego zamiaru nie domniemuje się
|
|
|
Dolus semper praestatur rozpocznij naukę
|
|
Za podstęp zawsze się odpowiada
|
|
|
Dominus soli est dominus coeli et inferorum rozpocznij naukę
|
|
Właściciel gruntu jest właścicielem nieba i podziemi
|
|
|
Dura lex sed lex rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat rozpocznij naukę
|
|
Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy
|
|
|
Eius est tollere legem, cuius est condere rozpocznij naukę
|
|
Ten może uchylić ustawę, kto może ją uchwalić
|
|
|
Errantis nulla voluntas est rozpocznij naukę
|
|
Działający pod wpływem błędu nie wyraża woli
|
|
|
Et non facere, facere est rozpocznij naukę
|
|
Powstrzymanie się od działania jest także działaniem
|
|
|
Genus perire non censetur rozpocznij naukę
|
|
Uważa się, że gatunek nie ginie
|
|
|
Hereditas est successio in universum ius, quod defunctus habuerit rozpocznij naukę
|
|
Dziedziczenie jest wejściem w ogół praw, jakie posiadał zmarły
|
|
|
Hereditas viventis non datur rozpocznij naukę
|
|
Nie przyznaje się spadku po żyjącym
|
|
|
Hominum causa omne ius constitutum sit rozpocznij naukę
|
|
Wszelkie prawo powinno być ustanawiane ze względu na człowieka
|
|
|
Id quod interest, non solum ex damno dato constat, sed etiam ex lucro cessante rozpocznij naukę
|
|
Przy odszkodowaniu bierze się pod uwagę nie tylko wyrządzoną szkodę, lecz także utracony zysk.
|
|
|
Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet rozpocznij naukę
|
|
Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi
|
|
|
Impossibilium nulla obligatio est rozpocznij naukę
|
|
Nie ma zobowiązania, gdy (świadczenie) jest niemożliwe
|
|
|
In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt rozpocznij naukę
|
|
Przy zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa.
|
|
|
Indigno aufertur hereditas rozpocznij naukę
|
|
Niegodnemu odbiera się spadek.
|
|
|
In dubio pro reo rozpocznij naukę
|
|
W razie wątpliwości (należy rozstrzygać) na korzyść pozwanego
|
|
|
In pari causa melior est conditio possidentis rozpocznij naukę
|
|
W jednakowej sytuacji lepsza jest pozycja posiadacza
|
|
|
In poenam heres non succedit rozpocznij naukę
|
|
Dziedzic (spadkobierca) nie dziedziczy kary (nałożonej na spadkodawcę)
|
|
|
In testamentis plenius testatoris intentionem scrutamur rozpocznij naukę
|
|
W testamencie należy badać zamiar spadkodawcy.
|
|
|
Invitus agere nemo cogitur rozpocznij naukę
|
|
Nikogo nie można zmusić do wszczęcia procesu wbrew jego woli.
|
|
|
Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur rozpocznij naukę
|
|
Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich.
|
|
|
Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alteruj non ladere, suum cuique tribuere rozpocznij naukę
|
|
Nakazy prawa są nastepujące: żyć uczciwie, drugiemu nie szkodzić, każdemu oddać to, co mu się należy
|
|
|
Iuris prudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia rozpocznij naukę
|
|
Nauka prawa jest znajomością spraw boskich i ludzkich oraz wiedzą o tym co sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe
|
|
|
Ius civile vigilantibus scriptum est rozpocznij naukę
|
|
Prawo cywilne jest tworzone dla osób starannych
|
|
|
Ius est ars boni et aequi rozpocznij naukę
|
|
Prawo jest umiejętnością stosowania tego, co dobre i słuszne
|
|
|
Ius publicum privatorum pactis mutari non potest rozpocznij naukę
|
|
Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami (osób) prywatnych
|
|
|
Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi rozpocznij naukę
|
|
Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą zagwarantowania każdemu jego prawa
|
|
|
Legem brevem esse oportet rozpocznij naukę
|
|
Ustawa powinna być zwięzła
|
|
|
Leges ab omnibus intellegi debent rozpocznij naukę
|
|
Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich
|
|
|
Leges bonae ex malis moribus procreantur rozpocznij naukę
|
|
Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów
|
|
|
Leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt rozpocznij naukę
|
|
Ustawy przedkładają dobro ogółu nad dobro jednostek
|
|
|
Lex lege tollitur rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Lex non distinquit rozpocznij naukę
|
|
Ustawa nie rozróżnia (np. między biednymi a bogatymi, dobrymi a złymi itp.)
|
|
|
Lex non obligat nisi promulgata rozpocznij naukę
|
|
Ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie została ogłoszona
|
|
|
Lex posterior derogat legi priori rozpocznij naukę
|
|
Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą
|
|
|
Lex prospicit, non respicit rozpocznij naukę
|
|
Ustawa patrzy naprzód, a nie wstecz
|
|
|
Lex retro non agit rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Lex specialis derogat legi generali rozpocznij naukę
|
|
Ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną
|
|
|
Lex superior derogat legi inferiori rozpocznij naukę
|
|
Ustawa wyższej rangi uchyla ustawę niższej rangi
|
|
|
Libera matrimonia esse antiquitus placuit rozpocznij naukę
|
|
Z dawna już postanowiono, że małżeństwa są wolne
|
|
|
Libertas inaestimabilis res est rozpocznij naukę
|
|
Wolność jest rzeczą bezcenną
|
|
|
Magna neglegentia culpa est, magna culpa dolus est rozpocznij naukę
|
|
Wielkie niedbalstwo jest winą, wielką winą jest podstęp (oszustwo)
|
|
|
Mala fides superveniens non nocet rozpocznij naukę
|
|
Późniejsza zła wiara nie szkodzi
|
|
|
Male nostro iure uti non debemus (Gaius 1,53) rozpocznij naukę
|
|
Nie powinniśmy źle korzystać (z przysługującego) nam prawa
|
|
|
Malitia supplet aetatem rozpocznij naukę
|
|
Natężenie zła uzupełnia wiek.
|
|
|
Manifestum non eget probatione rozpocznij naukę
|
|
To, co oczywiste nie wymaga dowodu
|
|
|
Mater semper certa est, pater est quem nuptiae demonstrant rozpocznij naukę
|
|
Matka jest zawsze pewna, ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo
|
|
|
Minime sunt mutanda, quae interpretationem certam semper habuerunt rozpocznij naukę
|
|
Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację
|
|
|
Mora trahit periculum rozpocznij naukę
|
|
Zwłoka pociąga za sobą ryzyko
|
|
|
Mors omnia iura solvit rozpocznij naukę
|
|
Śmierć rozwiązuje wszystkie prawa
|
|
|
Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur rozpocznij naukę
|
|
Dziecko poczęte uważa się za już urodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści
|
|
|
Ne eat iudex ultra petita partium rozpocznij naukę
|
|
Niech sędzia nie wychodzi ponad żądania stron.
|
|
|
Ne quis absens puniatur rozpocznij naukę
|
|
Nieobecny niech nie będzie karany
|
|
|
Neglegentia culpa est rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Neminem captivabimus nisi iure victum (na podstawie przywilejów Władysława Jagiełły z lat 1430 rozpocznij naukę
|
|
Nikogo nie uwięzimy, o ile nie zostanie pokonany prawem
|
|
|
Neminem laedit, qui suo iure utitur rozpocznij naukę
|
|
Nikomu nie wyrządza szkody ten, kto wykonuje swoje prawo
|
|
|
Nemo enim in persequendo deteriorem causam, sed meliorem facit rozpocznij naukę
|
|
Dochodzenie sprawy przed sądem nie może pogorszyć, lecz jedynie polepszyć sytuację powoda
|
|
|
Nemo est iudex in propria causa rozpocznij naukę
|
|
Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
|
|
|
Nemo ex consilio obligatur rozpocznij naukę
|
|
Nikt nie zobowiązuje się przez samo udzielenie rady
|
|
|
Nemo ex suo delicto meliorem suam conditionem facere potest rozpocznij naukę
|
|
Nikt nie może polepszyć swojej sytuacji wyniku własnego czynu bezprawnego
|
|
|
Nemo plus commodi heredi suo relinquit quam ipse habuit rozpocznij naukę
|
|
Nikt nie może swojemu dziedzicowi pozostawić więcej korzyści niż sam miał
|
|
|
Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet rozpocznij naukę
|
|
Nie można przenieść na drugą osobę więcej praw niż się ma samemu
|
|
|
Nemo pro parte testatus pro parte intestatus decedere potest rozpocznij naukę
|
|
Nikt nie może umrzeć, rozrządzając częściowo w testamencie, częściowo na mocy ustawy
|
|
|
Nemo prudens punit, quia peccatum est, sed ne peccetur rozpocznij naukę
|
|
Nikt rozumny nie karze dlatego, że popełniono przewinienie, lecz dlatego, by nie popełniano
|
|
|
Nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest rozpocznij naukę
|
|
Nikt sam wewnętrznym aktem woli nie może zmienić podstawy posiadania
|
|
|
Nemo tenetur seipsum accusare rozpocznij naukę
|
|
Nikt nie jest zmuszany do oskarżania samego siebie.
|
|
|
Non omne quod licet honestum est rozpocznij naukę
|
|
Nie wszystko co dozwolone jest uczciwe.
|
|
|
Non sunt iudicandae leges rozpocznij naukę
|
|
Ustawy nie podlegają osądzeniu
|
|
|
Nostrum est iudicare secundum allegata et probata rozpocznij naukę
|
|
Powinniśmy sądzić zgodnie z przedłożonymi i pewnymi dowodami
|
|
|
Notoria non eget probatione rozpocznij naukę
|
|
Okoliczności powszechnie znane nie wymagają dowodu
|
|
|
Nulla iniuria est, quae in volentem fiat rozpocznij naukę
|
|
Nie wyrządza się krzywdy chcącemu
|
|
|
Nulla pactione effici potest, ne dolus praestetur rozpocznij naukę
|
|
Umową nie można wyłączyć odpowiedzialności za podstęp
|
|
|
Nulla poena sine lege rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Nulli res sua servit rozpocznij naukę
|
|
Nie można mieć służebności na rzeczy własnej
|
|
|
Nullum crimen sine lege rozpocznij naukę
|
|
Nie ma przestępstwa bez ustawy
|
|
|
Nullus idoneus testis in re sua intellegitur rozpocznij naukę
|
|
Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie
|
|
|
Nullus videtur dolo facere, qui suo iure utitur rozpocznij naukę
|
|
Uważa się, że nie działa podstępnie ten, kto korzysta ze swego prawa
|
|
|
Nuptias non concubitus, sed consensus facit rozpocznij naukę
|
|
Małżeństwo tworzy nie faktyczne pożycie, lecz zgodne porozumienie stron
|
|
|
Obligatio est iuris vinculum quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iura rozpocznij naukę
|
|
Zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia według praw naszego państwa.
|
|
|
Omni obligationi fideiussor accedere potest rozpocznij naukę
|
|
Poręczyciel może przystąpić do każdego zobowiązania.
|
|
|
Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti posset rozpocznij naukę
|
|
Wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej podważyć
|
|
|
Optima est legum interpres consuetudo rozpocznij naukę
|
|
Zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa
|
|
|
Pacta sunt servanda rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Pater est quem nuptiae demonstrant rozpocznij naukę
|
|
Ojcem jest ten na kogo wskazuje małżeństwo
|
|
|
Periculum est emptoris rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Placuit in omnibus rebus praecipuam esse iustitiae aequitatisque quam stricti iuris rationem rozpocznij naukę
|
|
We wszystkich sprawach powinna mieć pierwszeństwo zasada sprawiedliwości i słuszności nad zasadą ścisłego prawa
|
|
|
Poena constituitur in emendationem hominum rozpocznij naukę
|
|
Kara ustanowiona jest w celu poprawienia ludzi
|
|
|
Poena ex delicto defuncti heres teneri non debet rozpocznij naukę
|
|
Kara za przestępstwo popełnione przez zmarłego nie może obciążać jego dziedzica
|
|
|
Prior tempore potior iure rozpocznij naukę
|
|
Pierwszy w czasie lepszy w prawie
|
|
|
Qui curat, non curatur rozpocznij naukę
|
|
Kto sam podlega opiece, nie może jej sprawować nad inną osobą
|
|
|
Qui iure suo utitur, neminem laedit rozpocznij naukę
|
|
Kto nie przekracza przysługującego mu prawa, nie narusza praw drugiego
|
|
|
Qui munus publice mandatum accepta pecunia ruperunt, crimine repetundarum postulantur rozpocznij naukę
|
|
Dopuszcza się zdzierstwa ten, kto sprawując funkcję publiczną przyjmuje pieniądze od zainteresowanych
|
|
|
Qui testamento heres instituitur, in eodem testamento testis esse non potest rozpocznij naukę
|
|
Kto jest w testamencie dziedzicem, nie może w tym samym testamencie występować jako świadek.
|
|
|
Quod ad ius naturale attinet, omnes homines aequales sunt rozpocznij naukę
|
|
Zgodnie z prawem naturalnym wszyscy ludzie są równi
|
|
|
Quod arrae nomine datur, argumentum est emptionis et venditionis contractae rozpocznij naukę
|
|
Co daje się pod nazwą zadatku, stanowi dowód zawarcia umowy kupna*sprzedaży.
|
|
|
Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere rozpocznij naukę
|
|
To, co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione przez upływ czasu
|
|
|
Quot generationes tot gradus rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Reformatio in peius iudici appellato non licet rozpocznij naukę
|
|
Sędziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniać (wyroku) na niekorzyść (odwołującego się)
|
|
|
Res iudicata ius facit inter partes rozpocznij naukę
|
|
Rozstrzygnięcie sądowe określa stan prawny między stronami
|
|
|
Res iudicata pro veritate accipitur rozpocznij naukę
|
|
Rozstrzygnięcie sądowe przyjmuje się za prawdziwe
|
|
|
Res nullius cedit primo occupanti rozpocznij naukę
|
|
Rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją objął w posiadanie
|
|
|
Reus in exceptione actor est rozpocznij naukę
|
|
Pozwany w zakresie zarzutu procesowego staje się powodem
|
|
|
Salus populi suprema lex esto rozpocznij naukę
|
|
Dobro Rzeczypospolitej niechaj będzie najwyższym prawem.
|
|
|
Satius enim esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari rozpocznij naukę
|
|
Lepiej pozostawić bezkarnym występek złoczyńcy, niż skazać niewinnego.
|
|
|
Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem rozpocznij naukę
|
|
Znać prawa to nie znaczy trzymać się słów ustawy, ale jej treści i mocy działania.
|
|
|
Secundum naturam est commoda cuiusque rei eum sequi, quem sequentur incommoda rozpocznij naukę
|
|
Naturalne jest, aby ten czerpał korzyści z rzeczy, kto ponosi związane z nią ciężary
|
|
|
Semel heres semper heres rozpocznij naukę
|
|
Kto raz został dziedzicem jest nim na zawsze
|
|
|
Sensum, non verba spectamus rozpocznij naukę
|
|
Patrzymy na sens, a nie na słowa
|
|
|
Sententia facit ius inter partes rozpocznij naukę
|
|
Wyrok tworzy prawo między stronami
|
|
|
Separata esse debet possessio a proprietate rozpocznij naukę
|
|
Posiadanie winno być odróżnione od własności
|
|
|
Servitus in faciendo consistere nequit rozpocznij naukę
|
|
Służebność nie może polegać na działaniu
|
|
|
Servitus servitutis esse non potest rozpocznij naukę
|
|
Nie można ustanowić służebności na służebności
|
|
|
Servitutibus civiliter utendum est rozpocznij naukę
|
|
Służebności należy wykonywać w sposób oględny
|
|
|
Servitutis causa debet esse perpetua rozpocznij naukę
|
|
Służebności powinny przynosić gruntowi władnącemu trwałe korzyści
|
|
|
Si in ius vocat ito (Ustawa XII tablic) rozpocznij naukę
|
|
Kto został wezwany przed sąd, niech się stawi
|
|
|
Species perit ei cui debetur rozpocznij naukę
|
|
Rzecz indywidualnie oznaczona ginie na szkodę wierzyciela
|
|
|
Summum ius summa iniuria (Cicer, de off. 1,33) rozpocznij naukę
|
|
Najwyższe prawo (bywa) najwyższym bezprawiem
|
|
|
Superficies solo cedit rozpocznij naukę
|
|
To, co znajduje się na powierzchni gruntu, przypada gruntowi
|
|
|
Testis unus, testis nullus rozpocznij naukę
|
|
Jeden świadek, żaden świadek
|
|
|
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio rozpocznij naukę
|
|
W takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne
|
|
|
Ubi ius, ibi remedium rozpocznij naukę
|
|
Gdzie prawo, tam i środek do jego realizacji
|
|
|
Ubi ius incertum, ibi ius nullum rozpocznij naukę
|
|
Gdzie prawo jest niepewne, tam nie panuje żadne prawo
|
|
|
Utilitas publica privatae praeferri debet rozpocznij naukę
|
|
Dobro ogółu powinno być stawiane przed dobrem prywatnym
|
|
|
Vim vi repellere licet rozpocznij naukę
|
|
|
|
|
Volenti non fit iniuria rozpocznij naukę
|
|
Chcącemu nie dzieje się krzywda
|
|
|