różnie

Stoicy (Zenon z Kition, Chryzyp z Soloj, Kleantes z Azji Mniejszej) (Polibiusz, Seneka, Marek Aureliusz, Cyceron)

doktryna filozoficzna hellenistycznej epoki, świat to rozumny ład i harmonia, wszystkim rządzi przeznaczenie (determinizm), cnota to wartość absolutna i niepodzielna(u kobiet, mężczyzn), ludzie z natury dobrzy - zło z zewnątrz

-

mądrość = wolność, fatalizm (przyjmować rzeczywistość i przeciwności losu ze spokojem), rzeczywistość społeczna (prywatna własność, nierówności między ludźmi), stoicy współpracowali z władzą, byli najbliżsi polityce (realizacja filozofii kosmosu)

-

stoik współpracował z państwem gdy jest tworem rozumnym, unikali klasyfikowania ustrojów i formy państw -> żadnego nie uznawali za idealne, stoicka mądrość-> przestrzeganie prawa natury, prawo państwowe zgodne z prawem rozumu

Cyceron

państwo- wytwór naturalnych skłonności ludzi do życia w zbiorowości, sprawiedliwość - przestrzeganie prawa natury i prawa rozumu, nie można oddzielać sprawiedliwości od polityki, ustrój mieszany (monarchia, arystokracja i demokracja),

św. Tomasz z Akwinu (prawa)

1. lex aeterna (prawo wieczne) - najwyższe prawo i mądrość boża, wszechobecne 2. lex naturalis (prawo natury) - odbicie prawa wiecznego w umyśle ludzkim, co jest dobre co złe 3. lex humana (prawo ludzkie)- stanowione i sankcjonowane przez władzę

-

4. lex divina -(boskie prawo pozytywne) - określa zachowanie człowieka (Pismo Święte i nauczanie kościoła) / Społeczeństwo: optimates, populus honorabilis, villis populus.

Edmund Burke

negatywny stosunek do r. francuskiej (koncepcja narodu i tradycji) naród to organiczna całość powstaje z tradycji(naród to idea ciągłości pokolenia przeszłe, teraźniejsze i przyszłe, antyindywidualizm, naród jest odwiecznie związany z państwem

-

autorytety wskazują jak postępować, umowa społeczna nie tworzy wspólnoty ludzi lecz umowa człowieka z Bogiem, losy każdej społeczności kszatłtuje historia tworząc niepowtarzalną całośc (tradycja, obyczaje, prawa, instytucje), prawo kształtuje spontan

-

Nie można ingerować w ustrój wspólnoty przez np. rewolucje tylko reformy powolne, zwolennik monarchii konstytucyjnej i parlamentaryzmu (W. Brytania), wolny rynek (A. Smith - ograniczenie interwencjoznizmu, nienaruszalność własności prywatnej, konkuren

John Stuart Mill

utylitaryzm (przyjemność nie równa się szczęściu musi być moralność, użyteczność (moralność), sprawiedliwość: najistotniejszy element moralności / rozwój osobisty-cel istnienia, indywidualność, wolność jednostki (autkreacji)

-

każdy innaczej odczuwa szczęście i przyjemność, prawo stoi na straży: dążenia do szczęścia, realizacji indywidualności, prawo ogranicza działalność gdy ktoś narusza spokój i porządek. nikt nie może ingerować w działania dorosłej jednostki

-

wolnośc słowa ograniczona gdy ktos nawołuje np. do rozlewu krwi, realizm (człowiek żyje w społeczeństwie, więc ma ograniczenia), człowiek musi nauczyć się korzystać z wolności, demoliberalizm, jednostka świadoma praw i obowiązków (wolna, aktywna)

-

tworzenie rządu- wyrażenie swojej woli - wszyscy członkowie suwerennego ludu, realizujący suwerenność w akcie wyboru/ jawne wybory, cenzus wyborczy(Wykształcenie, bez prawa głosu osoby nie posiadające środków do życia), leseferyzm

-

Działania państwa: konieczne(bezpieczeństwo-wojsko, policja, rząd i funkcjonowanie państwa (emisja pieniądza, podatki na cele publiczne), działania niekonieczne (zakazy i nakazy, możliwość wpływania państwa na gospodarkę), emancypacja kobiet