wypowiedzenie

najmniejsza jednostka porozumiewania się; grupa wyrazów powiązanych ze sobą pod względem logicznym i gramatycznym stanowiąca zamkniętą całość.

co trzeba zrobić żeby ustalić rodzaj wypowiedzenia?

sprawdzić czy zawiera orzeczenie.

jak dzielimy wypowiedzenia?

równoważnik zdania, zdanie

podział zdania

zdanie złożone, zdanie pojedyncze

podział zdania złożonego

zdanie złożone współrzędnie, zdanie złożone podrzędnie

kiedy stawiasz przecinek w zdaniu pojedynczym?

między jednorodnymi częściami o znaczeniu przeciwstawnym; po powtórzonym spójniku; jednorodne zdania są względem siebie równorzędne znaczeniowo; przed wyrazami użytymi w wołaczu.

budowa zdania pojedynczego

przydawka, podmiot, okolicznik, orzeczenie, dopełnienie

przydawka odpowiada na pytania

jaki? który? czyj? ile? czego? z czego?

podmiot odpowiada na pytania

kto? co?

okolicznik odpowiada na pytania

jak? gdzie? kiedy? po co? dlaczego?

orzeczenie odpowiada na pytania

wszystkich przypadków bez Mianownika i Wołacza, czyli: kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czym? o kim? o czym?

orzeczenie jest

najważniejszym składnikiem zdania; nazywa czynności i stany podmiotu, zazwyczaj jest wyrażone CZASOWNIKIEM W FORMIE OSOBOWEJ.

podmiot

nazywa wykonawcę czynności lub kogoś (coś) o kogo stanie się informuje, najczęściej wyrażony zaimkiem w mianowniku lub rzeczownikiem.

dopełnienie

dostarcza informacji o czynności, jest OKREŚLENIEM CZASOWNIKA. Wyrażone ZAIMKIEM W PRZYPADKU ZALEŻNYM.

okolicznik

nazywa sposób wykonywania czynności. Jest OKREŚLENIEM CZASOWNIKA. Wyrażony PRZYSŁÓWKIEM lub WYRAŻENIEM PRZYIMKOWYM.

zdanie złożone współrzędnie

składa się z dwóch orzeczeń, zbudowanie co najmniej z 2 zdań składowych. Zdania składowe są względem siebie równorzędne.

zdanie złożone podrzędnie

zdania składowe nie są względem siebie równorzędne, tzn. jedno dopełnia i rozbudowuje informacje drugiego i jest w stosunku niego podrzędne.

podmiot gramatyczny

wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w mianowniku; np.: Joanna jest dzisiaj w szkole. (kto? Joanna)

podmiot logiczny

wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w dopełniaczu; np.: Dwóch kolegów rozebrało lalkę.

podmiot domyślny

nie jest nazwany, ale z formy gramatycznej orzeczenia lub kontekstu możemy się domyślić, np.: Był dzisiaj w barze. (on)

zdanie bezpodmiotowe

nie ma podmiotu, nie można się domyślić na podstawie formy orzeczenia i nie jest ważne kto jest wykonawcą czynności; np.: Warto się uczyć.

orzeczenie czasownikowe

wyrażone czasownikiem (najczęściej w formie osobowej; np.: uczy się.

orzeczenie imienne

składa się z czasownika posiłkowego (łącznika) i tzw. orzecznika; np. Marianna jest uczennicą warszawskiego liceum.(jest uczennicą- łącznik, orzecznik)